نه ۆروز
 شيعري پیرەمێرد
ئه م روژي سالي تازه يه نه ۆروزه هاته وه
جيژ نيكي كوني كورده به خوشي و به ها ته وه
چه ند سال بوو گولي هيواي ئيمه پي په ست بوو تاكو پار
هه ر خويني لاوه كان بوو گولي ئالي نه وبه هار
ئه و ره نگه سوو ره بوو كه له ئاسوي بلندي كورد
مژده ي به ياني بو گه لي دوور ونزيك ئه برد
وا روژهه لات له به نده ني به رزي ولاته وه
هه ر خويني شه هيده ره نگي شه فه ق شه وق ئه داته وه
نه وروز بوو ئاگريكي وه ها خسته جه رگه وه
لاوان به عه شق ئه چوون به ره و پيري مه رگه وه
تا ئيستا رووي نه داوه له تاريخي ميلله تا
قه لغاني گولله سنگي كچان بي له هه لمه تا
پيي ناوي بو شه هيدي وه ته ن شيوه ن وگرين
نامرن ئه وانه وا له دلي ميلله تا ئه ژين

سه‌رگوزشته‌ی کچه‌که‌ی کافرۆش، له‌زاری برازاکه‌یه‌وه‌. کێیە و كێ ڕفاندی؟

كیژەكەی كافرۆش"خەجیج" مۆنالیزای كورد، بەهۆی جوانییەكەی ئەفسەرێكی ئینگلیز لە هەولێر دەیڕفێنی و دەیبا بۆ بەریتانیا

(خەجیج جومعە مەولود شكاك) كە لەناو كوردان بە كیژەكەی كافرۆش ناسراوە، ساڵی 1934 لەو كاتەی كە تەمەنی لە كچێكی دوانزە ساڵیدا بەولاوە زیاتر نەبوو لە رێگای گەڕانەوەی بۆ ماڵەوە لە نزیك تەكیەی شێخ عەبدولكەریم لە شاری هەولێر، لە لایەن ئەفسەرێكی باڵای سوپای ئینگلیز كە ئەوكاتە ئێراق لە ژێر فەرمانڕەوایەتی ئەوان دادەبێت، لە دوای چەند جارێك خوازبێنیكردن و وەرنەگرتنەوەی وەڵامێكی ئەرێنی لە لایەن باوكییەوە، لە رێگای گەڕانەوەی و جێهێشتنی دوكانی كافرۆشی باوكی بە چەند خولەكێك، دەڕفێنرێت. بە چەند مانگێكیش دوای رفاندنەكەی، باوكی خەجیج "كچی كافرۆش" پاش تۆماركردنی داواكەی لەلایەن بنكەی پۆلیسی جولەكەكان لە گەڕەكی تەعجیل ئاگادار دەكرێتەوە كە كچەكەی لە وڵاتی بەریتانیایە.
شێرزاد محەمەد، برازاكەی خەجیج درێژە بە قسەكانی دەدا و دەڵێ "باوكی خەجیج كە دەكاتە باپیرەی من، هەم سەركردەیەكی سەربازی و هەم هەڤاڵ و دۆستی سمایل ئاغا "سمكۆی شكاك"بووە، لە دوای بە ناهەق كوشتنی سمایل ئاغا لە لایەن رژێمی شاهەنشایی ئێران لە ساڵی1930 بە نائومێدی باروبنەی تێكدەنێ و ساڵی 1934 گوندی "گەنگەچین" لە رۆژهەڵاتی كوردستان جێدێڵێت و خۆی و كچ و كوڕە جمكەكەی "خەجیج و محەمەد" لەگەڵ دوو كچی سمكۆی شكاك "سافیە و سورمێ" لە هەولێر دەگیرسێنەوە.

كوڕە براكەی كچی كافرۆش دەڵێ، ئەو چی لە باوكی گوێ لێبووە ئەوەش بۆ ئێمە دەگێڕێتەوە "باپیرم لە ساڵی 1934 بە پەناهەندەیی كەوتە ئێراق و لە شاری هەولێر گیرسایەوە، ئەو كاتە خەجیجی پوورم و براكەی كە باوكی منە هەردووكیان تەمەنیان دوانزە ساڵ بوو، چونكە جمكبوون و لە ساڵی1922 لە دایكببوون، جگە لەم دووانەش باپیرم هیچ منداڵێكی دیكەی نەبووە".
ئەو برازایەی خەجیج دەڵێ، داپیرەم كە دەكاتە دایكی كچی كافرۆش بە بنەچە رووسی بووە، باپیرم لە دوای ژیانی هاوسەرێتیان ناوەكەی كردبووە "مەنیج" كە وەكو باوكم دەیگێڕایەوە ژنێكی باڵابەرزی پرچ زەردی چاوشینی سوروسپی و جوان بووە، بەڵام باپیرم ئەوی بەو نیازە لە گەنگەچین جێهێشتبوو كە لە هەولێر جێگیربێت و پاشان بگەڕێتەوە و ئەویش بهێنێتەوە لای خۆی، بەڵام دوای دوو مانگ لە هاتنیان بۆ هەولێر لە ساڵی1934 باپیرم بە نیازی هێنانی ئەویش بۆ هەولێر سەر لە گوندەكەی دەداتەوە، بەڵام داپیرەم نائومێدببوو گەڕابۆوە رووسیا".
شێرزاد دەگەڕێتەوە سەرباسی پوورەكەی و هۆكاری ناونانەكەی بە كچی كافرۆش زیاتر رووندەكاتەوە و دەڵێ، لەبەر ئەوەش بە كچی كافرۆش ناسرابوو "باپیرم كە هاتە هەولێر هیچ كارێكی نەدەزانی و كەسیشی نەدەناسی، بۆیە دوكانێكی لە نزیك سینەما حەمرا بە كرێ گرتوو كای دەفرۆشت، لەپاڵ كافرۆشییەكەی قەسپی حەشرەیشی دانابوو، بۆیە ئەو خۆشناوانەی لە گوندەكانی سەرەوە ترێ و میوەیان دەهێنایە ناوشاری هەولێر هەموویان كایان بۆ وڵاغەكانیان لە جومعە كافرۆشی باپیرم دەكڕی". هەرئەمەش دەبێتە هۆكاری ئەوەی كە خەجیجی كچی بەو ناوە بناسرێتەوە.
شێرزادی تەمەن پەنجا ساڵە كە تاقە یادگاری بنەماڵەی كچی كافرۆشە لە هەولێر، لەسەر قسەكانی بەردەوام دەبێ و لە باوكیەوە دەگێڕێتەوە و باسی ئەو رۆژە دەكات كە خەجیجی پووری دەڕفێنن "باپیرم خانووێكی لە حەساری ماڵی شێخ عەبدولكەریم لە نزیك گۆڕستانی شێخ ئۆمەر بەكرێ گرتبوو، بەیانییەك دوای نانخوادن، دوای ئەوەی باپیرم دەچێت بۆ دوكان، ئەوانیش هیچ خزم و كەسێكیان نەبوو لە هەولێر، وەكو زۆربەی رۆژەكانی دیكە پوورم بە باوكم دەڵێ "بابچینە دوكانی باوكم، دەچنە دوكانی باپیرم و ماوەیەك دادەنیشن و هەندێ قەسپ دەخۆن، پاشان پوورم دەڵێ، من دەچمەوە ماڵ و نانی نیوەڕۆ حازر دەكەم. باپیریشم دەڵێ تۆ بڕۆوە ماڵ و محەمەد با لە دوكان بێت من لەگەڵ خۆم دەیهێنمەوە".
شێرزاد دەڵێ "خەجیجە شكاكی پوورم لە ڕێگای گەڕانەوەی بۆ ماڵ، بەر لەوەی بگاتە تەكیەی شێخ عەبدولكەریم بە گوتەی ئەوانەی كە بینیبویان سەیارەیەكی پڕ لە چەكداری ئینگلیز پێشی لێدەگرن و بە پاڵ دەیهاوێنە ناو ئۆتۆمبێلەكە و دەیڕفێنن، یەكێ لەو كەسانەش كە رووداوەكە بە چاوی خۆی دەبینێ باپیرم دەناسێ و یەكڕاست دێتە دوكان و بە باپیرم دەڵێ ئینگلیز كچەكەیان رفاندی. پاش گەڕان و سوڕانێكی زۆر، توركمانەكانی سەر قەڵات كە دەبینن جومعە كافرۆشی باپیرم بێكەسە لە هەولێر ئامۆژگاری دەكەن بچێتە بنكەی پۆلیسی جولەكەكان لە گەڕەكی تەعجیل و داوایەك لەسەر رفێنەرانی كچەكەی تۆماربكات، دوای سێ مانگ لە هات و چوون بنكە پۆلیسییەكەی تەعجیل باپیرم ئاگادار دەكەنەوە كە خەجیجی پوورم لە ئێراق نەماوە و بردوویانە بۆ بەریتانیا".
خەجیجی كچی كافرۆش لە تەمەنی دوانزە ساڵی دەڕفێنرێت و لە ساڵی 1936 دوای دووساڵ لە ڕفاندنی وێنەكەی بە ناوی كچی كافرۆش بە هەموو كوردستان بڵاودەكرێتەوە.
شێرزاد محەمەد لە وەسفی خو و خەسڵەتەكانی خەجیجە شكاكی پووری دا، دەڵێ "ئەوەی كە لە باوكم گوێ لێبووە، ئەو زۆری كەیف بە جلوبەرگی ژنانەی شكاكی هاتووە، بەردەوام فیستان و كراسی لەبەر كردووە و زۆربەی كراسەكانیشی سووربووە، چونكە زۆری حەز بە رەنگی سوور كردووە، قایشی زێڕیشی لەسەر كراس بەستاوە و باپیرم لەبەر خۆشەویستی زۆری بۆی كڕیوە". ئەو خواردنانەشی كەوا كچی كافرۆش حەزی پێكردووە، وەكو شێرزاد لە باوكیەوە دەگێڕێتەوە "كچی كافرۆش زۆری حەز لە دوو جۆرە خواردن بووە، كە یەكێكیان كفتەی حەجەمی و ئەوەی دیكەش "گردۆر" بووە كە جۆرە خواردنێكی شكاكانە و تێكەڵەیەكە لە برنج و ماست و گۆشت و هەمووی بەیەكەوە دەكوڵێنرێت".
شێرزاد ئەوەشی گوت، كە بەرپرسەكەی ئینگلیز بەر لەڕفاندنی كچی كافرۆش چەند جارێك خوازبێنی لە باپیری كردووە و ئامادەیی خۆشی دەربڕیوە كە هەرچەندەی ئەوان داوابكەن لە لیرەی رەشادی و ماڵی دنیا، ئەو بۆیان جێبەجێبكات، بەڵام هەموو جارێك جومعە كافرۆشی باوكی دەڵێ ئێمە پەناهەندەین لێرە و شەڕەفی خۆمان بۆ ماڵی دنیا نافرۆشین.
كە كچەكەشی دەڕفێنن، وەكو شێرزاد دەیگێڕێتەوە "باوكی لە داخی ئەوەی بەرپرسێكی گەورەی سمكۆ شكاك بووە و لە هەولێر پیشەی بوو بە كافرۆشی، هەروا لە غەریبی كچەكەشی شونبزردەبێت و دەڕفێنرێت، هەردوو چاوەكانی كوێر دەبێت".
بە گوتەی ئەو برازایەی كچی كافرۆش، لە دوای پێنج ساڵ بەسەر رفاندنی كچەكەی جومعەی باوكی كۆچی دوایی دەكات و لەسەر وەسیەتی خۆشی لەسەر مەیدان لە شەقڵاوە دەنێژرێت.
ئەو دووبارەی دەكاتەوە و دەڵێ "ئەو قسانەم هەمووی بە منداڵی لە باوكم گوێ لێبووە كە برا تاقانەی پوورم بووە، ئەو چۆنی بۆ گوتومە منیش ئەوە بۆ ئێوە دەگێڕمەوە".
بۆ سەلماندنی هەموو ئەو چیرۆكانەی كە شێرزاد لە بارەی باپیرەی كە یەكێ لە سەركردەكان و هەڤاڵی سمكۆی شكاك بووە هەروەها پووری كە لەناو كورد بە كچی كافرۆش ناسراوە، ئەوەش دەكاتە بەڵگە كە بۆخۆشی وێنەیەكی كچی كافرۆشی لابووە "وێنەكە رەش و سپی بوو، پوورم و باوكم و باپیرم بەیەكەوە گرتبوویان، باپیرم لە ناوەڕاستی هەردووكیان وەستابوو و دەستی خستبووە سەرشانیان". وێنەكەش هەمان ئەو وێنەی كچی كافرۆش بووە كە بڵاوكراوەتەوە.

تێبینی: له‌ڕاپه‌ڕینی کوردستانه‌وه‌ وه‌رگیراوه‌

http://www.penusakan.com سه رچاوه:

بلام له سه ر ئه م لا په ره ئاوا نوسراوه که به زمانی فرانسیه و فارسیه که شی له خواره وه هه یه! وه ک ده لی ئه وه ئه فسانه یه......

http://www.mafhoum.com/press10/310C35.htm

diterranée / Bent Al Maiidi, la Mona Lisa du Moyen-Orient

par Yahia Al Bitat

 

L’art fournit aussi ses icônes. Elles sont dédiées à la beauté et ont un pouvoir unificateur, comme en témoigne ce tableau populaire en Irak et au Moyen-Orient qui draine une somme d’histoires populaires sur fond de colonisation et d’insoumission, dont l’écho va de la Géorgie jusqu’au Maroc. Voici le tableau présenté par Yahia Al Bitat dans un article publié par la revue Dubai Al-Thaqafiya (Le Dubaï culturel) dans sa livraison du mois d’octobre.
Article choisi et traduit par Jalel El Gharbi.

Des années trente aux années soixante-dix, le tableau de Bent Al Maiidi a charmé l’imaginaire des Irakiens qui l’accrochaient dans leurs salons à côté de la photo du maître du céans, ou celle du roi Ghazi, le second roi, ou encore celle de ses successeurs. La miss trônait sans concurrente. Les plus aisés parmi les Irakiens encadraient et plaçaient sa photo de façon à ce qu’en entrant ou en sortant de la maison, elle soit perçue sous son meilleur angle.

Propriétaires de cafés, chauffeurs de bus, marchands dans leurs échoppes, propriétaires de bains maures, masseurs, coiffeurs, joailliers s’ingéniaient à trouver à Bent Al Maiidi l’endroit idoine. Ils tiraient fierté à exposer aux regards de leurs clients le symbole de la criante et triste beauté irakienne. Ils admiraient tous les traits de la petite dame portant son regard innocent et rêveur sur un coin du tableau et évitant de regarder le spectateur dans les yeux.
Les traits de la jeune femme suggèrent une douce opulence, une richesse arrogante. Elle a à peine la vingtaine. Trois beaux colliers rutilent à son cou. Le premier est fait de petites perles constituant cinq anneaux d’une blancheur en harmonie avec la douce clarté de sa peau. Le deuxième est en grosses perles. Quant au troisième, il est en or et comporte au milieu un pendentif où s’épanouissent des compositions florales en dentelle d’un rose clair et qui s’enroulent savamment sur une figure rayonnante faite de petites perles. Le tout reposant sur une tresse de livres en or pur disposée en turban arabe. Tous ces détails surprenants s’enfoncent dans les touffes de ses cheveux bruns moutonnant lourdement sur ses épaules pour couvrir une partie de son vêtement rouge serti de pièces éclatantes.
Parler de Bent Al Maiidi est une bonne façon d’engager une discussion. Parler de sa beauté et de son étrange histoire est un thème tout trouvé lorsqu’on n’a rien à se dire.
Chanteurs populaires et dramaturges se sont inspiré de sa beauté et de ses tristes histoires dans des œuvres qui ont remporté un franc succès, telle la chanson de Issa Bader, le chanteur populaire bahreïni : « Bent Al Maiidi est partie au Qatar pour quatre mois, et moi je ne le savais pas ». Le dramaturge irakien Mohsen Azaoui a monté une pièce inspirée de la légende de Bent Al Maiidi. Dans le Sud de l’Irak, on l’appelle Leyla Al Maiidia, certains soutiennent que c’est Fatma ou Jamila Maiidia. Mais le prénom, objet de controverse, peut disparaître et l’on se contente du nom Bent Al Maiidi. Au Nord du pays, elle porte deux noms : les Kurdes l’appellent Kigi Kavroch alors que les Turkmènes la nomment Smanji Fizi, c’est-à-dire « fille d’ouvrier » ou « fille de marchand de figues ».
La question qui se pose avec acuité est celle de la vérité de ce tableau. Qui représente-t-il ? Est-ce une jeune arabe de la région d’Al Ahwar du sud irakien ? Ou une jeune fille Turkmène d’une famille pauvre ? Ou encore une Kurde, fille d’un marchand de foin kurde ?
Nul ne peut être catégorique concernant ce tableau car ceux qui s’y intéresse se l’approprie systématiquement. Nous n’avons qu’à reprendre ces histoires qui circulent depuis de longues années, de bouche en bouche, dans les diffèrentes régions de l’Irak.
La version du Sud soutient que Bent Al Maiidi est une jeune fille du district d’Al Ahwar nommée Jamila et né en 1904 dans la province de Al Amara (l’actuelle département de Missan). Une version secondaire affirme que c’est la fille d’un petit fellah alors qu’une troisième soutient que c’est la fille d’un de ces éleveurs de buffles qu’on nomme Maâden.
L’histoire raconte que dans les années 1920, un officier anglais qui faisait partie de la campagne britannique en Irak avait aperçu, au gré d’un pur hasard, cette femme dont la beauté l’éblouit et dont il tomba amoureux. Il s’enquit de sa famille et envoya des proches demander sa main. Devant le refus catégorique de la famille, ce militaire envoya les notables de la ville d’Al Amara demander la main de la belle mais le père et toute la tribu opposèrent un refus ferme au désir de cet occupant britannique.
Un des oncles de la jeune fille protesta avec virulence : « Occuper l’Irak ne leur a pas suffi. Il faut encore qu’ils épousent nos filles. » L’histoire prend des accents dramatiques lorsque l’officier prit une grave résolution : enlever Bent Al Maiidi et partir avec elle en Grande Bretagne. Ce qu’il réalisa à bord d’un avion militaire. Il l’épousa et ils eurent un garçon. L’histoire éclate ensuite en diverses versions ayant toutes une fin tragique. On apprend que cet officier était marié et que son épouse britannique voulant se venger de la jeune irakienne, entreprit de tuer le nouveau-né d’une manière atroce. Bent Al Maiidi en devint folle : elle tua l’officier et sa femme et prit la fuite allant de pays en pays jusqu’à son village.
On raconte encore qu’elle refusa d’épouser l’officier, qu’elle s’enfuit de l’avion et trouva refuge dans l’arrière-pays d’Al Ahwar y menant la vie primitive des pêcheurs. C’est alors que le militaire britannique peignit ce formidable portrait pour dire tout son amour pour la belle qui l’avait refusé.
Les détails du récit turkmène venant de la septentrionale Kirkuk ne diffèrent pas beaucoup de l’histoire de la méridionale Al Amara. C’est l’histoire d’une jeune fille descendant d’une famille turkmène pauvre. Son père était un marchand de foin (Smanji), vivant dans la cité historique de Mahala (aujourd’hui Qalaa). Un jour que la jeune fille balayait devant le seuil de la maison, un groupe d’officiers anglais passa. L’un d’eux fut ébloui par sa beauté. Il vint demander sa main en compagnie des notables et des gens influents de la ville. Et devant le refus qu’opposa la famille pour différence de religion, l’officier se déclara disposé à embrasser l’islam. Après plusieurs tentatives qui se sont toutes soldés par un échec, l’officier exerça toutes sortes de pression sur la famille et finit par avoir la main de la fille. Après quoi, ils quittèrent Arbil pour Londres où ils vécurent heureux. L’officier fit faire le portrait de sa femme et l’offrit à sa famille en Irak pour la consoler de la séparation. Une société britannique l’imprima et la distribua à Arbil, la ville natale de la jeune dame. La photo se répandit ainsi dans tout le pays.
Selon une autre version, la famille de la jeune fille l’aurait soustraite aux regards. Elle aurait été obligée de résider, sous haute surveillance, chez des parents en attendant le départ de l’officier qui trouva sa consolation en peignant ce portrait saisissant.
Dans les années 1960, une chanson turkmène de Mohamed Ahmed Arbili célébrait le modèle de ce portrait « la fille du marchand de foin, âgée de 14 ans. »
Les Kurdes irakiens ont leur propre version. Ils appellent la jeune fille Kigi Kavroch (la belle fille). Sa photo est dans toutes les maisons kurdes. Elle est même devenue un modèle de beauté, le comparant même de la beauté, puisqu’on dit « belle comme Kigi Kavroch ». Dans les années 1950, une chanson de Hassen Zirak célébrait son souvenir. La version kurde relate qu’un officier britannique fut saisi par la beauté de Kigi Kavroch qu’il enleva. Mais elle réussit à s’enfuir de l’avion refusant d’être prisonnière. Elle devint une légende kurde que les artistes se sont empressés de portraiturer.
Il paraît vraisemblable que le tableau, qu’il s’agisse de la version arabe, kurde ou turkmène, est l’œuvre d’un peintre occidental : sa composition, ses couleurs, la posture de la dame et les détails du tableau rejoignent le travail des artistes orientalistes qui ont traité de thèmes semblables au XVIIIème et au XIXème siècles. En outre, ni les traits ni les vêtements de la petite dame ne sont arabes. Selon le plasticien kurde, Azad Chawaki, elle serait de Géorgie.
Il convient de noter que l’intérêt populaire pour ce portrait et les histoires qu’on a tramées sur la jeune dame dépassent les frontières de l’Irak. On en trouve l’écho en Syrie, en Palestine, en Iran, en Turquie et dans certaines républiques de l’ex Union Soviétique, surtout en Géorgie. Ces échos vont très loin dans l’espace arabe : il m’est arrivé d’entendre dire qu’elle serait marocaine, originaire de Marrakech et que son vrai nom serait Fatma (ou Fatouma) la marocaine. La preuve en est qu’en Grande Syrie on la connaît sous ce nom.
Des artistes populaires de la plupart de ces pays se sont attelés à reproduire cette œuvre de sorte qu’il est difficile d’en déterminer le premier auteur. Mais quelle que soient l’appartenance de la jeune dame, l’attachement populaire, surtout en Irak et dans les pays limitrophes, les différentes légendes montrent un désir de compensation chez ces peuples, une forme de résistance culturelle et esthétique face au conquérant incarné par l’officier britannique. Ici le rôle de la victime est incarné par la jeune dame qui tantôt résiste, tantôt se soumet à son destin. Cette légende a permis à l’imaginaire populaire d’ajouter à chaque fois les péripéties qui lui conviennent pour conforter la culture du refus permanent de la conquête transformant en légende l’invincible jeune fille avec sa beauté criante et innocente.
La disparition de cette image après les années 1970 est l’indice du passage dans une nouvelle ère culturelle marquée du à la présence de la TV entrée dans les foyers des paysans et des ouvriers. Les appareils vidéo vinrent affirmer cette tendance à la supercherie de l’image vivante sans cesse reprise. D’autres moyens techniques, encore plus précis et moins chers permettent d’imprimer les images et offrent à chacun la possibilité de choisir celles qu’il préfère. En l’espace d’une génération, une nouvelle logique de l’image est née. De nouvelles légendes sont nées dont les héros sont des acteurs, des chanteurs et des stars connus de tous. La colonisation directe, elle aussi, a disparu et n’est plus qu’un lointain souvenir. Tout cela contraignit Bent Maiidi ou Kigi Kavroch à fermer sa fenêtre et à se retirer loin des gens et de leurs luttes, rejoignant ce qui s’apparente désormais au mythe.

Traduction de Jalel El Gharbi
(09/11/2007)

BabelMed

ranean / بنت آل Maiidi، مونالیزا در خاور میانه

یحیی آل Bitat

 

هنر همچنین آیکون آن را فراهم می کند. آنها اختصاص داده شده به زیبایی و قدرت واحد، به عنوان گواه این جدول محبوب در عراق و خاور میانه، که در پایین استعمار و سرکشی است، که انعکاسی از گرجستان تخلیه مقدار از داستان های محبوب به مراکش. در اینجا این است که تصویر ارائه شده توسط یحیی آل Bitat در مقاله چاپ شده در مجله آل Thaqafiya دبی (فرهنگی دبی) در موضوع خود را از ماه اکتبر است.
ماده انتخاب و ترجمه توسط Jalel ال غربی است.

سی سالگی در دهه هفتاد، تصویری از بنت آل Maiidi مفتون تخیل از عراقی ها که آویزان در اتاق نشیمن خود را در کنار عکس استاد از خانه، یا این که قاضی شاه، پادشاه دوم، و یا حتی که از جانشینان او. خانم نشسته بدون رقابت. ثروتمند در میان عراقی ها قرار می گیرد و قاب عکس او را به طوری که ورود و یا خروج از منزل، او را در بهترین نور دیده می شود.

قهوه مغازه داران، رانندگان اتوبوس، در مغازه های خود را تجار، صاحبان حمام مور، متصدیان، آرایشگری، زرگران کوشید تا پیدا کردن بنت آل Maiidi محل مناسب:. آنها افتخار در معرض چشم از مشتریان خود نمادی از گریه عراق و زیبایی غم انگیز صورت گرفت. تمام ویژگی های بانوی کوچک را تحسین می کردند با نگاه معصوم و رویایی در گوشه ای از میز و پرهیز از نگاه کردن در چشم بیننده است.
ویژگی های زن جوان نشان می دهد ناز و نعمت و نرم، غنی مغرور. او به ندرت بیست ساله. سه گردنبند زیبا سوسو زدن در گردن او. اولین بار است که از دانه تشکیل پنج حلقه در هماهنگی با نور شیرین از پوست خود به عنوان سفید ساخته شده است. دوم، مروارید بزرگ است. سوم، آن است که طلا و ویژگی های یک آویز در وسط که توری شکوفه گل و نور صورتی ماهرانه حلقه که در چهره بشاش ساخته شده از دانه است. در نوار کتاب از طلای خالص به صورت عمامه عربی است. تمام این جزئیات شگفت انگیز در حال غرق شدن به تافتز از موهای قهوه ای moutonnant به شدت بر روی شانه های خود را برای پوشش بخشی از مجموعه لباس قرمز خود را با تکه های درخشان.
صحبت کردن توسط بنت آل Maiidi یک راه خوب برای شروع بحث است. زیبایی خود صحبت می کنند و تاریخ عجیب و غریب آن است که موضوع همه چیز یافت، زمانی که یکی حرفی برای گفتن دارد.
خوانندگان محبوب و نمایشنامه نویسان و داستان غم انگیز خود را در آثاری که یک موفقیت بزرگ بود زیبایی آن الهام گرفته بود، به عنوان آهنگ از عیسی بادر، بحرین خواننده محبوب "خم آل بخش Maiidi در قطر به مدت چهار ماه و من نمی دانستم. " نمایشنامه نویس Azaoui محسن عراق یک بازی توسط افسانه بنت آل Maiidi و الهام گرفته است. در جنوب عراق است، به نام لیلا آل Maiidia، برخی استدلال می کنند که این فاطمه Maiidia یا جمیله. اما در ابتدا، بحث برانگیز است، و ممکن است به سادگی به نام بنت آل Maiidi ناپدید می شوند. در شمال، دو نام است: کردها Kigi Kavroch میخوانند، در حالی که ترکمنها تماس Smanji Fizi، که است که می گویند، "دختر کارگر" یا "دختر یک تاجر از انجیر است."
سوال این است که به ویژه حاد است که از حقیقت را در این جدول است. او چه کسی است؟ آیا این جوان عرب از آل Ahwar از جنوب عراق است؟ ترکمن یا دختر از یک خانواده فقیر؟ و یا یک کرد، دختر یونجه تاجر کردی؟
هیچکس را نمی توان قطعی در این جدول به عنوان کسانی که لازم را علاقه مند که به طور منظم است. ما فقط باید به این داستان ها در گردش را برای سالهای زیادی، از دهان به دهان، در نقاط مختلف عراق است.
نسخه ای که برای کمک به جنوب بنت آل Maiidi یک دختر در منطقه آل Ahwar به نام جمیله و در سال 1904 در استان Amara آل (در حال حاضر از گروه Missan) به دنیا آمد است. نسخه جزیی می گوید آن است که دختر fellah کوچک در حالی که ادعای سوم که او دختر یکی از این پرورش دهندگان بوفالو به نام Maaden.
داستان می رود که در 1920s، یک افسر انگلیسی که بخشی از مبارزات انتخاباتی بریتانیا در عراق بود، دیده می شود، با توجه به شانس خالص، زنی که زیبایی خیره شدن به او و او در عشق سقوط کرد. او از خانواده اش پرسید و بستگان فرستاده شده دست خود را بپرسید. برای امتناع قاطعانه از خانواده، ارتش ارسال برجسته شهر آل Amara دست زیبا بپرسید، اما پدر و قبیله مخالف امتناع شرکت به میل این اشغالگران انگلیسی.
یکی از عمو دختر به شدت اعتراض کردند: "به عراق به اندازه کافی نبوده است. آنها همچنین باید دختر ما ازدواج کند. "داستان تاثیر بسیار زیادی طول می کشد که افسر قطعنامه جدی گرفت: حذف بنت آل Maiidi و با او در انگلستان است. که او در هیئت مدیره هواپیما نظامی ساخته شده است. او ازدواج کرد و آنها صاحب یک پسر. داستان پس از آن می شکند و در نسخه های مختلف All پایان غم انگیز. آموختنی است که این افسر ازدواج کرده بود و انتقام همسرش بریتانیا، عراق جوان، متعهد به کشتن نوزاد در شیوه ای بی رحم. بنت آل Maiidi دیوانه شد: افسر و همسرش او را کشته است و از کشوری به کشور دیگر به روستای خود فرار.
گفته می شود او هنوز هم حاضر به ازدواج با افسر، او فرار کرد هواپیما و (در مناطق داخلی کشور از آل Ahwar وجود دارد که منجر به زندگی بدوی از ماهیگیران پناه) در دادگاه انقلاب این شهر برگزار شد. این که ارتش بریتانیا نقاشی این پرتره فوق العاده برای گفتن تمام عشق خود را برای زیبایی که بود رد شد.
جزئیات داستان ترکمن از کرکوک در شمال تفاوت چندانی از تاریخ در جنوب آل Amara. این داستان یک دختر از نسل یک خانواده فقیر از ترکمنستان است. پدر او تاجر یونجه (Smanji) بود، زندگی در شهر تاریخی از Mahala (اکنون Qalaa). یک روز دختر جارو آستان در مقابل، گروهی از افسران انگلیسی به تصویب رساند. یکی از آنها به زیبایی او خیره شد. او آمد تا از دست او را در این شرکت از افراد قابل توجه و موثر از این شهر است. و امتناع خانواده qu'opposa تفاوت مذهب، افسر اعلام کرد خود مایل به قبول اسلام است. پس از تلاش چند که همه در شکست به پایان رسید، افسر همه نوع فشار بر روی خانواده اعمال و به پایان می رسد تا با دست دختر. پس از آن، آنها را به قصد لندن ترک کرد و در آنجا اربیل خوشبختانه تا کنون بعد از. این افسر را پرتره همسر خود و ارائه آن را به خانواده اش در عراق را به آرامش پس از جدایی. یک شرکت انگلیسی به چاپ و توزیع شده در اربیل، زادگاه بانوی جوان. این عکس به خوبی در سراسر کشور گسترش یافته است.
با توجه به نسخه دیگری، خانواده دختر از نظر کم شده است. آن می شده اند مجبور به اقامت تحت موشکافی دقیق، با بستگان در انتظار خروج از افسر که آرامش در این نقاشی پرتره زنده در بر داشت.
در 1960s، آهنگ ترکمن محمد احمد مدل Arbili مشهور پرتره "هی دختر بازرگان، در سن 14. "
کردهای عراق در نسخه های خودشان دارند. آنها به دختر Kigi Kavroch (دختر زیبا) تصویر او در کردها هر خانه است. حتی تبدیل به یک مدل از زیبایی، نسبت به همان زیبایی است، چون آن را می گوید "زیبای عنوان Kigi Kavroch". در 1950s، آهنگ های حسن زیرک حافظه خود را جشن گرفتند. نسخه کردی این مربوط است که یک افسر بریتانیایی توسط زیبایی از Kigi Kavroch به او زده شد. اما او موفق به فرار از این هواپیما به دلیل خودداری از به دام افتادن. او یک افسانه است که هنرمندان کرد در به تصویر کشیدن شد.
به نظر می رسد احتمال وجود دارد که نقاشی، چه در عربی، کردی و یا ترکمن، کار یک نقاش غربی است: ترکیب، رنگ، وضعیت خانم و اطلاعات مربوط به جدول عضویت کار هنرمندان مستشرق که با موضوعات مشابه در قرون هجدهم و نوزدهم پرداخته است. علاوه بر این، نه و نه لباس بانوی کوچک عرب هستند. با توجه به هنرمند کرد، Chawaki آزاد، این امر می تواند گرجستان.
لازم به ذکر است که علاقه محبوب در این پرتره و داستان ما در بانوی جوان فراتر از مرزهای عراق مات. پیدا کردن اکو در سوریه، فلسطین، ایران، ترکیه و برخی از جمهوری های اتحاد جماهیر شوروی سابق، به ویژه در گرجستان است. این پژواک دور از رسیدن به در عرب: من اتفاق افتاد به گوش که او مراکشی، اهل مراکش که از نام واقعی خود را فاطمه (یا Fatouma) مراکش است. اثبات در سوریه بزرگ آن است که با این نام شناخته شده است.
هنرمندان فولکلور از بسیاری از این کشورها شروع به تولید کار پس از آن برای تعیین نویسنده اول دشوار است. اما عضویت در بانوی جوان، دلبستگی مردم، به ویژه در عراق و در کشورهای همسایه، از افسانه های مختلف نشان می دهد تمایل برای پرداخت غرامت در میان این مردم، یک نوع مقاومت در برابر تجسم فرهنگی و زیبایی شناختی فتح افسر انگلیسی. در اینجا نقش قربانی توسط بانوی جوان که گاهی اوقات مقاومت در برابر بازی، گاهی اوقات به سرنوشت خود تسلیم است. این افسانه را فعال کرده باشد تصور محبوب اضافه کردن هر بار اتفاقاتی که مناسب برای تقویت فرهنگ محرومیت از فتح دائمی تبدیل به یک افسانه از دختر شکست ناپذیر گریه با زیبایی اش و بی گناه است.
ناپدید شدن تصویر بعد از سال 1970 شاخص عبور از این مناطق را به عصر جدید فرهنگی مشخص شده با حضور از ورود تلویزیون به خانه های دهقانان و کارگران است. تجهیزات ویدئو تأیید این روند آمد به فریب تصویر زندگی که تا کنون گرفته شده است. فنی دیگر معنی می دهد، حتی دقیق تر و ارزان تر می تواند تصاویر و چاپ و ارائه همه این فرصت برای انتخاب کسانی که آنها ترجیح می دهند. در عرض یک نسل، یک منطق جدید تصویر در آن متولد شد. افسانه های جدید متولد می شوند که قهرمانان بازیگران، خوانندگان و ستاره ها شناخته شده هستند. استعمار مستقیم، بیش از حد، ناپدید شده است و دیگر حافظه های دور. همه مجبور بنت Maiidi یا Kigi Kavroch بستن پنجره را برداشت و به دور از مردم و مبارزات آنها، پیوستن به آنچه در حال حاضر آشکار به اسطوره است.

ترجمه از ال Jalel غربی
(09/11/2007)

Babelmed

له‌تایبه‌تمه‌ندىیه‌كانى ئه‌م ئاینه‌ پیرۆزه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئاینێكى زانستیى نه‌گۆرِ و دروسته‌, وێنه‌ى دروست بوونى بچووكترین جیاوازى و پێكدادان نابینرێت له‌نێوان ئیسلام و زانستى رِاوه‌ستاو له‌سه‌ر رِاستىیه‌كى زانستیى نه‌گۆرِ, نه‌ك له‌سه‌ر ئاره‌زوو و بیردۆزه‌ى گریمانه‌یی... زانراوه‌ كه‌ ئیسلام دینێكى جیهانىیه‌ و ئارِاسته‌ى سه‌رجه‌م مرۆڤایه‌تى كراوه‌, داواى كردووه‌ به‌ په‌یوه‌ست بوونى مرۆڤایه‌تى به‌م دینه‌ خوایىیه‌, و پىَى رِاگه‌یاندووین كه‌ قورئانى پیرۆز ووته‌ى خوایه‌ نه‌ك ئاده‌میى ئه‌گه‌رچى ووشه‌یه‌ك یان پیتێكیش بێت.

هه‌رچه‌نده‌ ئامانجى ئه‌م په‌یامه‌ پیرۆزه‌ ئاسمانىیه‌ ئاگادار كردنه‌وه‌ى سه‌رجه‌م مرۆڤایه‌تی یه‌ بۆ گه‌رِانه‌وه‌یان له‌ كۆیلایه‌تى نارِه‌وا بۆ به‌ندایه‌تى په‌رستراوى بىَ هاوتا, به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌مانه‌شدا ده‌سته‌وسانى مرڤى به‌رامبه‌ر به‌و رِاگه‌یاندووه‌, له‌لایه‌كى تره‌وه‌ هانى مرۆڤیشى داوه‌ كه‌ بیر له‌ دروست بوونى ئاسمانه‌كان و زه‌وى بكات:

قُلِ انظُرُواْ مَاذَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ اڵایه‌ 101 سوره‌ یونس,

واته‌: برِوانن له‌وه‌ى له‌ ئاسمان و زه‌وىدایه‌, یان هانى داوه‌ كه‌ به‌سه‌ر گۆى زه‌وى بگه‌رِێین و سه‌یر بكه‌ین چۆن له‌سه‌ره‌تادا دروست كراوه‌:

قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانظُرُوا كَيْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللَّهُ يُنشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ اڵایه‌25 سوره‌ العنكبوت,

واته‌: بگه‌رِێن به‌ سه‌ر زه‌وىدا و برِواننه‌ چۆنێتى دروست بوونى دروست كراوه‌كان.

ئه‌وه‌ى شیاوى باس كردنه‌ ناوه‌نجێتى ئایینى پیرۆزى ئیسلامه‌ له‌ فه‌رمانه‌كانىدا و ناوه‌جێتى ئوممه‌تى ئیسلامىیه‌ به‌هه‌موو واتاكانى ناوه‌نجێتىیه‌وه‌ (وسطية) , جگه‌ له‌ ناوه‌نجێتى ئه‌م ئایینه‌ به‌واتاى باش و جوان, هه‌روه‌ها به‌واتاى بیر و هه‌ست و كات و شوێنیشه‌, وه‌ك خواى گه‌وره‌ پێمان رِائه‌گه‌یه‌نێت و ده‌فه‌رموێت:

وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَكُونُواْ شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ 143 البقره‌,

واته‌: ئێمه‌ ئێوه‌مان كردووه‌ به‌ ئوممه‌تێكى ناوه‌نجینه‌ له‌ هه‌موو شتێكدا, بۆ ئه‌وه‌ى شایه‌ت بن له‌سه‌ر خه‌ڵكى به‌گشتى.

ه‌كێك له‌لایه‌نه‌كانى ناوه‌نجى ئه‌م ئوممه‌ته‌ بریتىیه‌ له‌ ناوه‌ندیى ئه‌و شوێنه‌ى كه‌ له‌ كاتى گه‌وره‌ترین عیباده‌تماندا رووى تآده‌كه‌ن كه‌ نوێژه‌, لێره‌دا ئیعجازێكى زانستىمان بۆ ده‌رده‌كه‌وێت كه‌ له‌و ئایه‌ته‌ى سه‌ره‌وه‌دا جێگیر بووه‌, ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌ كه‌ زۆر نوآ ده‌ركه‌وتووه‌ كه‌ (كه‌عبه‌ى پیرۆز) بریتىیه‌ له‌ سه‌نته‌رى جوگرافى هه‌موو جیهان, ئه‌م لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ له‌لایه‌ن دكتۆر (حسين كمال الدين أحمد إبراهيم) ه‌وه‌ كراوه‌ و بڵاوكرایه‌وه‌ له‌ گۆڤارى (البحوث الأسلامية) به‌رگى یه‌كه‌م, ژماره‌ى دووه‌مدا له‌ژێر ناونیشانى: (إسقاط جديد للكرة الأرضية حول مدينة (مكة المكرمة) لمعرفة إتجاهات القبلة للصلاة في جميع مدن العالم).

لێره‌دا هه‌وڵ ده‌ده‌ین بۆ خوێنه‌رى به‌رِێز به‌كورتى ئه‌م لێكۆڵینه‌وه‌ رِوون بكه‌ینه‌وه‌...

پێشه‌كى د.حسین ده‌ڵێت: ئه‌وه‌ى پاڵى پێوه‌نام بۆ ئه‌م لێكۆڵینه‌وه‌یه‌, پێویستیى موسوڵمانان بوو بۆ زانینى ئاراسته‌ى قیبله‌ له‌ كاتى نوێژه‌كاندا به‌تایبه‌تى له‌و شوێنانه‌ى كه‌ دوورن له‌مزگه‌وت یان له‌ ووڵاتانى ناموسوڵماندان...

پێشتر بیرم له‌ دروستكردنى چه‌ندین ئامێرى بچووك كردووه‌ كه‌ مرۆڤ بتوانێت له‌ گیرفانىدا هه‌ڵى بگرێت و له‌هه‌ر شوێنێكدا بوو بتوانێت ئارِاسته‌ى قیبله‌ى پىَ دیارى بكات, به‌ڵام تا ئێستا سه‌ركه‌وتوو نه‌بووم له‌ دروستكردنى نموونه‌یه‌ك له‌م ئامێره‌ كه‌ به‌گشتى له‌نێوان خه‌ڵكىدا به‌ نرخێكى گونجاو بڵاوبێته‌وه‌, له‌به‌رئه‌وه‌ بیرم له‌ كێشانى نه‌خشه‌یه‌كى تازه‌ى گۆى زه‌وى كرده‌وه‌ و وام دانا كه‌ شارى مه‌ككه‌ى پیرۆز چه‌قىئه‌م (إسقاط) یان ئه‌م نه‌خشه‌یه‌ بێت, ئامانجه‌كه‌شم ته‌نها رِوون كردنه‌وه‌ى ئارِاسته‌ى قیبله‌ى نوێژ بێت له‌سه‌ر نه‌خشه‌ نوآیه‌كه‌, پاشان چه‌ند ژماره‌یه‌كى زۆرى لىَچاپ بكه‌م له‌م نه‌خشه‌ تازه‌یه‌ و بڵاوى بكه‌مه‌وه‌ له‌نێوان موسوڵماناندا, ئه‌م پرِۆژه‌یه‌ش ئه‌ندازه‌ى تێچوونى كه‌متر ده‌بوو له‌ دروستكردنى جیهازێكى تایبه‌ت كه‌ ئه‌ویش جهازى دیارى كردنى ئارِاسته‌ى قیبله‌یه‌.

به‌ڵام شاراوه‌ نىیه‌ كه‌ ئه‌م نه‌خشه‌ تازه‌یه‌ ته‌نها ئارِاسته‌ى قیبله‌مان نیشان ده‌دات, و پێویستمان به‌وه‌ هه‌یه‌ كه‌ پشت به‌ ئامێرێكى قیبله‌نما ببه‌ستین كه‌ ئه‌مه‌یان ئاسانه‌ له‌هه‌موو شوێنێك...

ئه‌وه‌ى شیاوى باسكردنه‌ له‌م پێشه‌كىیه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ دواى دانانى هێڵه‌ یه‌كه‌مه‌كان (الخطوط الأولى) له‌م لێكۆڵینه‌وه‌یه‌دا و وێنه‌كردنى هه‌موو كیشوه‌ره‌كانى گۆى زه‌وى, دۆزیمه‌وه‌ كه‌ (مه‌ككه‌ى پیرۆز) ناوه‌رِاستى ئه‌و بازنه‌یه‌یه‌ كه‌ تێپه‌رِ ده‌بێت به‌ چوارده‌ورى كیشوه‌ره‌كاندا, و بۆم ده‌ركه‌وت كه‌ زه‌وى ووشكانى له‌سه‌ر گۆى زه‌وى دابه‌ش كراوه‌ به‌ده‌ورى (مه‌ككه‌ى پیرۆز)دا به‌ دابه‌شكردنێكى زۆر رِێك و پێك و شارى (مه‌ككه‌ى پیرۆز) له‌م باره‌دا واده‌بێت كه‌ ناوه‌رِاستى زه‌وى ووشكانى بێت... ئه‌مه‌ رِاستى ئه‌و فه‌رمووه‌یه‌ى خواى گه‌وره‌ ده‌رده‌خات كه‌ ده‌فه‌رموێت:

وَكَذَلِكَ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لِّتُنذِرَ أُمَّ الْقُرَى وَمَنْ حَوْلَهَا الشورى7,

واته‌: ئێمه‌ ئه‌م قورئانه‌مان به‌ زمانى عه‌ره‌بى بۆ ناردوویت بۆ ئه‌وه‌ى كه‌ تۆ خه‌ڵكى ناوه‌رِاست و دایكى دێكان و هه‌موو ده‌وروبه‌رى (كه‌ مه‌ككه‌ى پیرۆزه‌) بترسێنیت و ئاگادار بكه‌یت, كه‌ ئاماژه‌یه‌كى ئاشكراى تێدایه‌ بۆ ئه‌وه‌ى مه‌ككه‌ ناوه‌رِاستى هه‌موو دونیایه‌.

دیارى كردنى ئارِاسته‌ له‌نێوان دوو شوێن دا له‌سه‌ر رِووى گۆى زه‌وى:

بۆ دیارى كردنى ئارِاسته‌ له‌ نێوان دوو شوێندا له‌سه‌ر رِوویه‌كى رِێك, ئه‌و دوو شوێنه‌ به‌ رِاسته‌هێڵ ده‌گه‌یه‌نرێت, به‌ڵام ئه‌م دیارى كردنه‌ له‌سه‌ر گۆیه‌ك ناتوانرێت به‌رِاسته‌هێڵ بێت به‌ڵكو به‌ كه‌وانه‌ى بازنه‌یی ده‌بێت, له‌به‌ر ئه‌وه‌ ده‌گونجێت ئارِاسته‌ى نێوان دووشوێن له‌سه‌ر رِووى زه‌وى به‌ژماره‌یه‌كى زۆر له‌كه‌وانه‌ى بازنه‌یی رِوون بكرێته‌وه‌ و راِستترین ئارِاسته‌ش له‌ نێوان ئه‌و هێڵه‌ كه‌وانه‌یىیانه‌دا ئه‌وه‌یانه‌ كه‌ كورتترین درێژى هه‌بێـت, كه‌ بریتىیه‌ له‌ كه‌وانه‌ى بازنه‌ گه‌وره‌كه‌ى ( قوس الدائرة العظمى ) كه‌ تێپه‌رِ ده‌بێت به‌م دوو شوێنه‌دا, ئه‌م بازنه‌ گه‌وره‌یه‌ش ئه‌و بازنه‌یه‌یه‌ كه‌ ئاسته‌كه‌ى تێپه‌رِ ده‌بێت به‌چه‌قى گۆى زه‌وى دا و ته‌نها یه‌ك ئارِاسته‌ى رِاست هه‌یه‌ له‌م باره‌دا, و ئه‌م ئارِاسته‌یه‌ش پێوانه‌ ناكرێت له‌سه‌ر ئه‌و نه‌خشانه‌ى (أطلس) ى كه‌ ئێسته‌ ناسراون, به‌ڵكو پێویسته‌ پێوانه‌ بكرێت به‌ به‌كارهێنانى (سێگۆشه‌یه‌كى گۆیی) كه‌ ده‌یانبه‌ستێت به‌یه‌كه‌وه‌ له‌نێوان ئه‌م دوو شوێنه‌ و نێوان جه‌مسه‌رى باكوورى زه‌وىیه‌وه‌.

شاره‌كان له‌سه‌ر رِووى گۆى زه‌وى شوێنه‌كانیان به‌هێڵى درێژى و هێڵى پانى دیارى ده‌كرێت, زانراوه‌ كه‌ هێڵه‌ پانه‌كان له‌ هێڵى ناوه‌رِاسته‌وه‌ ( خط الإستواء) ده‌ست پىَده‌كه‌ن به‌رِێژه‌ى ژماره‌یی كه‌ یه‌كسانه‌ به‌ سفر, پاشان به‌ره‌و هه‌ردوو جه‌مسه‌رى باكوور و باشوور, كه‌ له‌وىَ رِێژه‌ى ژماره‌یىیان 90پله‌یه‌, واته‌ رِێژه‌ى ژماره‌یی هێڵى پانى بریتىیه‌ له‌و چه‌قه‌گۆشه‌یه‌ى (چه‌قه‌گۆشه‌ ئه‌و گۆشه‌یه‌یه‌ كه‌ سه‌رى له‌ چه‌قى گۆى زه‌وىدایه‌) كه‌ ده‌وردراوه‌ له‌ نێوان بازنه‌ى ناوه‌رِاستدا (دائرة الأستواء) و نێوان ئه‌م شوێنه‌ى سه‌ر رِووى گۆى زه‌وى, (هێڵى ناوه‌رِاست) و سه‌رجه‌م هیڵه‌كانى پانى بازنه‌یه‌كى ته‌واون به‌ئاستێكى ته‌ریب به‌یه‌كتر, به‌ڵام جیاوازن له‌درێژى تیره‌یاندا, گه‌وره‌ترین تیره‌یان بریتىیه‌ له‌ بازنه‌ى ناوه‌رِاست كه‌ ئه‌میش به‌ گه‌وره‌ترین تیره‌ى گۆى زه‌وى داده‌نرێت كه‌ به‌نزیكه‌یى (12760كم) ده‌بێت, پاشان تیره‌ى بازنه‌كان به‌ره‌و كه‌مبوونه‌وه‌ ده‌چن تاوه‌كو ده‌بنه‌ سفر له‌هه‌ردوو جه‌مسه‌ره‌كه‌دا.

به‌مه‌به‌ستى دیارى كردنى لادان له‌ نێوان شوێنێكدا بۆ شوێنێكى تر, ئه‌وا پێوانه‌ى ئه‌و لادانه‌ كورتترین دوورى نێوانیانه‌, له‌به‌رئه‌وه‌ بۆ دیارى كردنى ئه‌و لادانه‌ رِاسته‌ له‌نێوان دوو ووڵاتدا ده‌بێت له‌سه‌ر ئاستى بازنه‌ گه‌وره‌كه‌ بێت كه‌ تێپه‌رِ ده‌بێت به‌ هه‌ریه‌كه‌یاندا نه‌وه‌ك له‌سه‌ر چێوه‌ى هه‌ر بازنه‌یه‌كى تر.

به‌ڵام هێڵه‌كانى درێژیى بریتین له‌ نیوه‌بازنه‌ى گه‌وره‌, ئه‌م بازنه‌ گه‌ورانه‌ تێپه‌رِده‌بن به‌ هه‌ردوو جه‌مسه‌رى باكوور و باشووردا و له‌وىَ یه‌كترى ده‌گرنه‌وه‌, سه‌ره‌تاى ده‌ستكردن به‌ژماره‌ كردنى ئه‌م بازنانه‌ له‌ هێڵى درێژى بنچینه‌یىیه‌وه‌ ده‌ست پآده‌كات كه‌ تێپه‌رِده‌بێت به‌ پێوانگه‌ى (مرصدى) گرێنیتش له‌ نزیك شارى له‌نده‌نى پایته‌ختى بریتانیا كه‌ ئه‌مه‌ش هێڵى درِێژى سفره‌, و له‌م هێڵه‌وه‌ هێڵه‌كانى درێژى ئارِاسته‌ ده‌كرێن به‌ره‌و رِۆژهه‌ڵات و رِۆژئاوا به‌ده‌ورى گۆى زه‌وى دا هه‌تاوه‌كو به‌رامبه‌ر یه‌كترى ده‌بنه‌وه‌ له‌پشت رِووى گۆى زه‌وى یه‌وه‌, له‌به‌رئه‌وه‌ هێڵه‌كانى درێژى ده‌ست پىَده‌كه‌ن له‌ سفره‌وه‌ تا180پله‌ى رِۆژ هه‌ڵات و هه‌روه‌ها له‌ سفره‌وه‌ تا 180پله‌ى رِۆژئاوا.

ئه‌گه‌ر تىَبینى بكه‌ین ده‌بینین هه‌موو هێڵه‌كانى درێژیى ئه‌ستونن له‌گه‌ڵ هێڵه‌كانى پانى له‌سه‌ر رِووى گۆى زه‌وى, ماوه‌ى ئاسۆیی له‌نێوان هێڵه‌كانى درێژى ته‌سك ده‌بنه‌وه‌ كاتێك به‌ ئارِاسته‌ى باكوور و باشوور برِۆین به‌گوێره‌ى هێڵى ناوه‌رِاسته‌وه‌, تاوه‌كو ده‌گاته‌ سفر له‌جه‌مسه‌ره‌كاندا, هه‌روه‌ها تىَبینى ئه‌وه‌ش ده‌كه‌ین كه‌ ئاستى ئه‌م بازنانه‌ هه‌موویان تێپه‌رِده‌بن به‌ چه‌قى گۆى زه‌وىدا, كه‌واته‌ ئه‌مانه‌ نیوه‌بازنه‌ى گه‌وره‌ن.

له‌م لێكۆڵینه‌وه‌یه‌دا زیاتر دوو شت رِوون ده‌كه‌ینه‌وه‌: ئه‌ویش ئارِاسته‌ى رِاست بۆ نوێژكردن و هه‌روه‌ها ماوه‌ى دوورى رِاست له‌نێوان شارى مه‌ككه‌ى پیرۆز و سه‌رجه‌م شاره‌كانى ترى جیهان.

سه‌ره‌تا ئه‌وه‌مان زانى بۆ دیارى كردنى ئارِاسته‌ى رِاست له‌ نێوان دوو شوێندا له‌سه‌ر رِووى گۆى زه‌وى له‌سه‌ر ئه‌و كه‌وانه‌بازنه‌ گه‌وره‌یه‌ ده‌بێت كه‌ تىَپه‌رِ بێت به‌و دوو شوێنه‌دا, هه‌روه‌ها زانیمان كه‌ شاره‌كان له‌سه‌ر رِووى گۆى زه‌وى شوێنه‌كانیان دیارىكراوه‌ به‌ هێڵه‌كانى درێژى و هێڵه‌كانى پانى, له‌به‌رئه‌وه‌ كاتێك بمانه‌وێت ئارِاسته‌ى نوێژ دیارى بكه‌ین له‌هه‌ر ووڵاتێك ئه‌وا پێویسته‌ پێوانه‌ى هێڵه‌ درێژه‌كه‌ و هێڵه‌ پانه‌كه‌ بزانین كه‌ تىَپه‌رِ ئه‌بێت به‌و ووڵاته‌دا, له‌گه‌لڕ زانینى پێوانه‌ى ئه‌و هێڵه‌ درێژى و پانىیه‌ى كه‌ تێپه‌رِ ده‌بێت به‌شارى (مه‌ككه‌ى پیرۆزدا).

واى داده‌نێین هه‌ریه‌ك له‌و ووڵاته‌ و شارى (مه‌ككه‌ى پیرۆز) دوو لایه‌نن له‌ سێگۆشه‌یه‌كى گۆیىدا و لایه‌نى سىَیه‌م جه‌مسه‌رى باكوورى زه‌وىیه‌ (هێڵكارى ژماره‌ 1).

گریمان هێڵى درێژى شارى مه‌ككه‌ى پیرۆز=د1

گریمان هێڵى پانى شارى مه‌ككه‌ى پیرۆز= پ1

گریمان هێڵى درێژى ووڵاته‌كه‌= د2

گریمان هیڵى پانى ووڵاته‌كه‌= پ2.

له‌هێڵكارى (ژماره‌1)دا ده‌بینین كه‌:

ق= جه‌مسه‌رى باكورى زه‌وى

م= شارى مه‌ككه‌ى پیرۆز

ن= هه‌ر ووڵاتێك له‌سه‌ر رِووى زه‌وى.

گۆشه‌ى م= گۆشه‌ى لادانى شوێنه‌كه‌ به‌ گوێره‌ى شارى (مه‌ككه‌ى پیرۆز).

گۆشه‌ى ن= گۆشه‌ى لادانى مه‌ككه‌ى پیرۆزه‌ به‌ گوێره‌ى ووڵاته‌كه‌ (كه‌ ئه‌مه‌ش گۆشه‌ى ئارِاسته‌ى قیبله‌یه‌).

گۆشه‌ى ق= گۆشه‌ى جیاوازى نێوان هێڵى درێژى ووڵاته‌كه‌ و هێڵى درێژى (مه‌ككه‌ى پیرۆز)= (د2– د1).

كه‌وانه‌ى (ن ق)= ته‌واوكه‌رى هێڵى پانى ووڵاته‌كه‌یه‌= (90– پ2).

كه‌وانه‌ى (م ق)= ته‌واوكه‌رى هێڵى پانى (مه‌ككه‌ى پیرۆزه‌)= (90-پ1)

كه‌وانه‌ى (م ن)= ماوه‌ى نێوان مه‌ككه‌ى پیرۆز و ووڵاته‌كه‌یه‌.

له‌م سێگۆشه‌ گۆیىیه‌دا ئه‌توانین حسابى نه‌زانراوه‌كان بدۆزینه‌وه‌ به‌هۆى زانراوه‌كانه‌وه‌ كه‌ ئه‌وانیش (پ1, د1), (پ2, د2)ه‌, لێره‌وه‌ ده‌توانین پێوانه‌ى گۆشه‌ى(ن) دیارى بكه‌ین كه‌ ئه‌میش گۆشه‌ى ئاراسته‌ى قیبله‌یه‌ له‌و ووڵاته‌دا.

هه‌روه‌ها ده‌توانین ماوه‌ى دوورى ئه‌و ووڵاته‌ له‌گه‌ڵ شارى مه‌ككه‌ى پیرۆز دیارى بكه‌ین, هه‌روه‌ها ئه‌توانین لادانى ئه‌و ووڵاته‌ش له‌شارى مه‌ككه‌ى پیرۆزه‌وه‌ دیارى بكه‌ین, له‌ زانینى ئه‌م لادانه‌ و ماوه‌ى نێوان ووڵاته‌كه‌ و (مه‌ككه‌ى پیرۆز) ئه‌كرێت وێنه‌ى ئه‌و نه‌خشه‌یه‌ى جیهان دوست بكه‌ین كه‌ له‌م لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ماندا داواكراوه‌.

بۆ كێشانى ئه‌م نه‌خشه‌ داواكراوه‌, یه‌كه‌م جار ئه‌و شوێنه‌ داواكراوانه‌ وه‌رده‌گرین له‌ خاڵى یه‌كتر برِینى هێڵه‌كانى درێژى له‌گه‌ڵ هێڵه‌كانى پانى بۆ هه‌موو 10پله‌یه‌ك, پاشان پێوانه‌ى دوورى و لادانى ئه‌م شوێنانه‌ ئه‌كه‌ین له‌گه‌ڵ شارى (مه‌ككه‌ى پیرۆز), پاشان خاڵى نێوان هێڵه‌كانى درێژى ده‌گه‌یه‌نین كه‌ یه‌كسانن له‌ پێوانه‌دا له‌گه‌ڵ یه‌كترىدا, لێره‌دا هێڵه‌كانى درێژیمان ده‌ست ده‌كه‌ون له‌ جێكه‌وته‌ى نه‌خشه‌ داواكراوه‌كه‌دا, به‌هه‌مان شێوه‌ خاڵى نێوان هێڵه‌كانى پانى ده‌گه‌یه‌نین كه‌ یه‌كسانن له‌پێوانه‌دا, دووباره‌ هێڵه‌كانى پانیمان ده‌ست ده‌كه‌وێت له‌و جێكه‌وته‌یه‌دا, كه‌واته‌ لێره‌وه‌ جێكه‌وته‌ى هێڵه‌كانى درێژى و پانى زه‌ویمان ئه‌نجام گه‌یاند به‌ گوێره‌ى شارى (مه‌ككه‌ى پیرۆز), پاشان دێین وێنه‌ى سنوورى كیشوه‌ره‌كان و هه‌موو وورده‌كارىیه‌كانى ترى رووى زه‌وى ده‌كێشین له‌سه‌ر ئه‌م تۆرِه‌هێڵه‌ى كه‌ دیاریمان كرد, ئه‌بینین له‌ هه‌ندێك شوێندا وا پێویست ئه‌كات كه‌ شوێنه‌كه‌ بچووك بكه‌ینه‌وه‌ به‌ (5)پله‌ له‌جیاتى (10پله‌) و هه‌روه‌ها له‌ هه‌ندىَ شوێنى ترى كه‌مدا ئه‌بێت ئه‌م شوێنانه‌ بچووك بكرێنه‌وه‌ بۆ (1پله‌), ئه‌م جێكه‌وته‌ و نه‌خشه‌ تازه‌یه‌ بریتىیه‌ له‌ جێكه‌وته‌یه‌كى ته‌ریب و چوونیه‌ك و ته‌واو له‌دوورىدا بۆ هه‌موو جیهان به‌گوێره‌ى شارى (مه‌ككه‌ى پیرۆز).

پێوانه‌ىزانیارىیه‌ داواكراوه‌كان له‌سێگۆشه‌كه‌دا:

هێڵكارى ژماره‌ (2) كه‌ بریتىیه‌ له‌و سێگۆشه‌گۆیىیه‌ى كه‌ سه‌ره‌كانى (ڕَ, بَ, جَ)ن, و گۆشه‌كانى (ڕ, ب, ج)ن, و لاكانى (ڕ , ب , ج)ن:

له‌ یاساى (ته‌ژآ)ى سێگۆشه‌ گۆیىیه‌كاندا, ده‌بینین كه‌:

ها ڕ ها ب ها ج

-------- = -------- = --------

ها گۆشه‌ى ڕ ها گۆشه‌ى ب ها گۆشه‌ى ج

(ها: بریتىیه‌ له‌ ته‌ژآ ئه‌و نرخه‌).

بۆ پێوانى نرخى گۆشه‌ى (ج) ده‌بینین كه‌:

ها گۆشه‌ى (ج)= ها (ج) × ها گۆشه‌ى ب هاب...........(1).

له‌ یاساى ته‌ژآى ته‌واودا له‌ سێگۆشه‌ گۆیىیه‌كاندا ده‌بینین كه‌:

ته‌ژێ ته‌واوى (هتا ب)= هتا ڕ 0 هتا ج ها ڕ . ها ج . هتا گۆشه‌ى ب

كه‌واته‌: ب= (ته‌ژێ ناته‌واوى) هتا- (هتا ڕ 0 هتا ج ها ڕ 0 ها ج 0 هتا گۆشه‌ى ب)........(2).

له‌ یاساى ژماره‌ (2)دا دوورى نێوان دوو شوێنه‌كه‌ (ڕَ , جَ) حساب ئه‌كه‌ین, و به‌دانانى له‌ هاوكێشه‌ى ژماره‌ (1)دا ئه‌گه‌ینه‌ ئه‌م ئه‌نجامه‌:

ها گۆشه‌ى ج= ها ج × ها گۆشه‌ى ب × قتا(هتا-۱(هتا ڕ 0 هتا ج ها ڕ 0 ها ج 0 هتا گۆشه‌ى ب) ) ......(3)

به‌هه‌مان شێوه‌ له‌مه‌وه‌ هاوكێشه‌ى ژماره‌ (4)یشمان ده‌ست ئه‌كه‌وێت:

ها گۆشه‌ى ڕ= ها ڕ × ها گۆشه‌ى ب × قتا(هتا-۱(هتا ڕ 0 هتا ج ها ڕ 0 ها ج 0 هتا گۆشه‌ى ب))...... (4).

لێره‌دا گۆشه‌ى لادانى شوێنى (جَ)مان ده‌ست ده‌كه‌وێت به‌گوێره‌ى شوێنى ڕَ.

كه‌واته‌ له‌و یاسایانه‌ى پێشه‌وه‌ ده‌توانین زانیارى و داتاى پێویست بۆ جێكه‌وته‌ى نه‌خشه‌ داواكراوه‌كه‌ دیارى بكه‌ین, ئه‌ویش به‌ یه‌كگرتنى هه‌ردوو سێگۆشه‌ گۆیىیه‌كه‌ى بریتىیه‌ له‌ سه‌رى سێگۆشه‌كه‌ (ڕَ), و شوێنى دووه‌م بریتىیه‌ له‌ سه‌ره‌كه‌ى ترى سێگۆشه‌كه‌ (جَ), و جه‌مسه‌رى باكوور وه‌كو سه‌رى سآیه‌مى سێگۆشه‌ى (بَ), وه‌ك پێشتر باسمان كرد دایده‌نێین كه‌:

هێڵى درێژى (مه‌ككه‌ى پیرۆز)= د1

هیڵى درێژى شوێنه‌كه‌ (ووڵاته‌كه‌)=د2

هێڵى پانى (مه‌ككه‌ى پیرۆز)= پ1

هێڵى پانى (شوێنه‌كه‌)= پ2

به‌دانانى ئه‌مانه‌ له‌ هاوكێشه‌ى پێشوودا ئه‌مه‌مان بۆ ده‌رده‌چێت:

م ن= هتا-۱(ها پ2 0 ها پ1 هتا پ1 0 هتا پ2 0 هتا ( ْ2– ْ1)) ..............(2).

ها گۆشه‌ى ن= هتا پ1 0 ها ( ْ2– ْ1) 0 قتا(هتا-۱(ها پ2 0 ها پ1 هتا پ2 0 هتا پ1 0 هتا ( ْ2- ْ1))).........(3).

ها گۆشه‌ى م= هتا پ2 0 ها (د2- د1) 0 قتا(هتا-۱(ها پ2 0 ها پ1 هتا پ2 0 هتا پ1 0 هتا (د2- دْ1))).........(4).

به‌جێبه‌جێكردنى ئه‌م هاوكێشانه‌ له‌سه‌ر شارى رياض (له‌ عه‌ره‌بستانى سعوودى), و دایبنێین كه‌:

هێڵى پانى (مه‌ككه‌ى پیرۆز)= 21.437پله‌ى باكوور

هێڵى پانى شارى ریاچ= 24.265پله‌ى باكوور

هێڵى درێژى (مه‌ككه‌ى پیرۆز)= 39.817پله‌ى رۆژهه‌ڵات

هێڵى درێژى شارى رياض = 46.720پله‌ى رۆژهه‌ڵات

ئه‌وا ئه‌م شتانه‌ ده‌توانین بدۆزینه‌وه‌:

یه‌كه‌م: ماوه‌ى نێوان (مه‌ككه‌ى پیرۆز) و شارى رياض , به‌دانانیان له‌ هاوكێشه‌ى ژماره‌ (2)دا بۆمان ده‌رده‌چێت كه‌:

م ن= هتا-۱{ها 24.625 × ها 21.437 هتا 24.625 × هتا 21.437 × هتا(46.720 – 39.817)}= 7,1062پله‌ = درێژى كه‌وانه‌ى (م ن) به‌ پله‌.

گریمان نیوه‌تیره‌ى ناوه‌رِاستى زه‌وى= 6370كم.

كه‌وابو ماوه‌ى نێوان مه‌ككه‌ى پیرۆز و شارى رياض = 790.0462 = درێژى كه‌وانه‌ى (م ن) به‌ كیلۆمه‌تر.

دووه‌م: لادانى قیبله‌ له‌ شارى ریاچ, به‌ دانانیان له‌ هاوكێشه‌ى ژماره‌ (3)دا بۆمان دره‌ده‌چێت كه‌:

ها گۆشه‌ى ن= هتا 21.437 × ها (46.720 – 39.817 )× قتا(هتا-۱(ها 24.625 × ها 21.437 هتا 24.625 × هتا 21.437 × هتا (46.720 – 39.817)))= 0.9043379

كه‌واته‌: گۆشه‌ى ن= 64,7343پله‌ یان (180پله‌-64.7343پله‌).

له‌به‌ر ئه‌وه‌ى گۆشه‌ى (ن) گه‌وره‌تره‌ له‌ 90پله‌.

كه‌واته‌: گۆشه‌ى ن= 115.2657 پله‌.

كه‌واته‌: لادانى بازنه‌یی شارى (مه‌ككه‌ى پیرۆز) به‌ گوێره‌ى شارى رياض :

=360پله‌ – 115.2657پله‌= 244.7343 پله‌

= 03ً 44َ 244 پله‌ ئه‌مه‌ش لادانى قیبله‌ى نوێژه‌...

لادانى بازنه‌یی بریتىیه‌ له‌و گۆشه‌یه‌ى كه‌ پێوانه‌ ئه‌كرێت, سه‌ره‌تا له‌ هیڵى باكوورى جوگرافى, و ده‌سوورِێته‌وه‌ به‌ئارِاسته‌ى لاى رِاست تاوه‌كو ده‌گاته‌ ئارِاسته‌ى خوازراو.

له‌كاتى به‌كارهێنانى ئامێرى قیبله‌نمادا (البوصلة المغناطيسية) ئارِاسته‌ى ده‌رزىیه‌كه‌ رِووه‌ و باكوورى موگناتیسى زه‌وىیه‌ نه‌وه‌ك باكوورى جوگرافى, و گۆشه‌ى لادانانى ئه‌م قیبله‌نمایه‌ كه‌ ده‌یخوێنینه‌وه‌ له‌م كاته‌دا بریتىیه‌ له‌ گۆشه‌ى لادانى بازنه‌ی موگناتیسى, جیاوازى نێوان باكوورى موگناتیسى و باكوورى جوگرافى جێگیر نىیه‌ و گۆرِانكارى به‌سه‌ردا دێت له‌گه‌ڵ گۆرِانكارى كات و شوێندا له‌سه‌ر رِووى زه‌وى, ئه‌م جیاوازىیه‌ش گه‌وره‌نىیه‌.

له‌به‌رئه‌وه‌ ئه‌گونجێت جیهازى قیبله‌نماى ئاسایی به‌كاربێنین بۆ دیارى كردنى ئارِاسته‌ى نوێژ له‌هه‌ندىَ شوێنى تایبه‌تدا, به‌ڵام بۆ مزگه‌وت و ئه‌و شوێنانه‌ى په‌یوه‌ستن به‌ نوێژكردنه‌وه‌ وا باشتره‌ له‌كاتى بنیات نانیاندا ئارِاسته‌ى قیبله‌ به‌ باكوورى جوگرافى دیارى بكرێت به‌ به‌كارهێنانى (الأرصاد الفلكية) , خواى گه‌وره‌ش كارئاسانى بۆ كردووین كه‌ بگه‌ینه‌ ئه‌م زانسته‌ و به‌ جهاز و ئامێرى زۆر وورد سوودمه‌ند ببین و زانیارىیه‌كى ته‌واویان هه‌بێت له‌كاتى ئارِاسته‌ كردنى نوێژمان بۆ ماڵى خودا(البیت الحرام) له‌ مه‌ككه‌.

سىَیه‌م: لادانى شارى ریاچ له‌شارى (مه‌ككه‌ى پیرۆز)ه‌وه‌: ئه‌ویش به‌دانانى له‌هاوكێشه‌ى ژماره‌ (4)دا بۆمان ده‌رده‌چێت:

ها گۆشه‌ى م= هتا 24.625 × ها(46.720 – 39.817) × قتا(هتا-۱(ها 24.625 × ها 21.437 هتا 24.625 × هتـا21.437 × هتا (46.720 – 39.817 ))) = 0.8831915

كه‌واته‌: م = 62.0298ْ

= 47ً 01َ 62ْ

ئه‌م لادانه‌ له‌گه‌لڕ ماوه‌ى نێوان شارى (مه‌ككه‌ى پیرۆز) و شارى رياض ئه‌وه‌یه‌ كه‌ به‌كارى ئه‌هێنین له‌جێكه‌وته‌ى نه‌خشه‌ جیهانىیه‌كه‌دا به‌گوێره‌ى شارى (مه‌ككه‌ى پیرۆز)...

تێبینى: به‌ خستنه‌سه‌رى گۆشه‌كانى سێگۆشه‌ گۆیىیه‌كه‌ كه‌ له‌ سىَ نمونه‌ى پێشوودا حسابمان كرد, بۆمان ده‌رده‌كه‌وێت كه‌ كۆى هه‌رسێكیان یه‌كسانه‌ به‌:

گۆشه‌ى ن= 57ً 15َ 115ْ

گۆشه‌ى م= 47 01 62

گۆشه‌ى ق= 11 54 06

هه‌مووى= 55 11 184

واته‌: كۆى گۆشه‌كانى ناوه‌وه‌ى سێگۆشه‌ گۆیىیه‌كه‌ زیاتره‌ له‌ 180پله‌, ئه‌مه‌ش تایبه‌تمه‌ندىیه‌كى به‌رده‌وامه‌ له‌ سێگۆشه‌ى گۆیىدا و پآى له‌ سێگۆشه‌ى رِێك جیاده‌كرێته‌وه‌...

له‌ نموونه‌كه‌ى پێشوودا نرخى گۆشه‌ى پ1 بچووكتره‌ له‌نرخى گۆشه‌ى پ2, و نیشانه‌ى هه‌ریه‌كه‌شیان موجه‌به‌, واته‌ نیشانه‌ى جه‌بریى نێوانیان چوونیه‌كه‌, لێره‌وه‌ نرخى گۆشه‌ى (م) بچووكتره‌ له‌ 90پله‌, و نرخى گۆشه‌ى (ن) گه‌وره‌تره‌ له‌ 90پله‌, به‌ڵام ئه‌گه‌ر نرخى هه‌ریه‌كه‌ له‌پێوانه‌ى (پ1 , پ2) یه‌كسان بن له‌پێوانه‌ و نیشانه‌دا, ئه‌وا له‌ هاوكێشه‌ى ژماره‌ (3) و ژماره‌ (4) ئه‌مانه‌ تێبینى ده‌كه‌ین:

ها گۆشه‌ى ن= هتا پ1 × ك

ها گۆشه‌ى م= هتا پ2 × ك

(ك): پێوانه‌یه‌كى نه‌گۆرِه‌ له‌ هه‌ردوو هاوكێشه‌كه‌دا.

له‌م كاته‌دا نرخى هه‌ریه‌كه‌ له‌ دوو گۆشه‌ى (م , ن) یه‌كسان ده‌بن, ئه‌م باره‌ش ئه‌كه‌وێته‌ نێوان ئه‌و ووڵاتانه‌ى كه‌ هاوبه‌شن له‌گه‌ڵ شارى (مه‌ككه‌ى پیرۆز) له‌ یه‌ك هێڵى پانىدا, به‌ڵام ئه‌و شوێنانه‌ى كه‌ هاوبه‌شن له‌گه‌ڵ (مه‌ككه‌ى پیرۆز) له‌ یه‌ك هێڵى درێژىدا له‌م جێكه‌وته‌ نه‌خشه‌ تازه‌یه‌ى كه‌ كردمان ئه‌كه‌ونه‌ سه‌ر هێڵێكى رِاست, كه‌ ئه‌ویش هێڵى باكوور باشوورى جوگرافىیه‌ كه‌ تىَپه‌رِ ئه‌بێت پیایدا, له‌به‌رئه‌وه‌ ئه‌گه‌ر بگه‌رِێینه‌وه‌ بۆ هاوكێشه‌ى ژماره‌ (4) ئه‌بینین كه‌ ( ْ2– ْ1)= سفر هه‌میشه‌.

كه‌واته‌: ها گۆشه‌ى م= سفر هه‌میشه‌, ئه‌ویش به‌ چاوپۆشى كردن له‌ هێڵى پانى شوێنه‌كه‌, هه‌مان شت له‌ پێوانه‌ى (ها گۆشه‌ى ن)یشدا رووده‌دات, واته‌ ئارِاسته‌ى قیبله‌ له‌و شارانه‌دا كه‌ هاوبه‌شن له‌گه‌ڵ شارى (مه‌ككه‌ى پیرۆز) له‌ هێڵى درێژىدا, ئارِاسته‌ى نوێژكردن تیایاندا بۆ باكووره‌ یان بۆ باشوورى جوگرافىیه‌ به‌ته‌واوه‌تى...

ئه‌و شارانه‌ى كه‌ ئارِاسته‌یان له‌ نوێژدا رِووه‌ و باشوورى جوگرافىیه‌, ده‌ست پىَده‌كه‌ن له‌ هێڵى پانى (مه‌ككه‌ى پیرۆز)ه‌وه‌ به‌ ئارِاسته‌ى باكوور, واته‌ سه‌ره‌تا ده‌ست پىَده‌كات له‌هێڵى پانى ( 21.437 پله‌) بۆ هێڵى پانى ( 90 پله‌) له‌ جه‌مسه‌رى باكووردا, به‌ڵام ئه‌و شارانه‌ى كه‌ ده‌كه‌ونه‌ سه‌ر هێڵه‌كانى پانى له‌ باشوورى (مه‌ككه‌ى پیرۆز)ه‌وه‌, واته‌ له‌ هێڵى پانى ( 21.437 پله‌) بۆ هێڵى ناوه‌رِاست, هه‌روه‌ها له‌ هێڵى ناوه‌رٍِاسته‌وه‌ بۆ هێڵى پانى (-90 پله‌) له‌ جه‌مسه‌رى باشووردا, ئارِاسته‌ى قیبله‌ له‌م شارانه‌دا رِووه‌و باكوورى جوگرافىیه‌ به‌ته‌واوى, ئه‌گه‌ر ئه‌و هێڵى درێژىیه‌مان وه‌رگرت كه‌ به‌رامبه‌ر به‌هێڵى درێَژى (مه‌ككه‌ى پیرۆز)ه‌, كه‌ هێڵى درێژىیه‌كه‌ بریتىیه‌ له‌ (140.183 پله‌) رِووه‌و رِۆژئاوا, ئه‌وا ئارِاسته‌ى قیبله‌ له‌و شارانه‌ى كه‌ كه‌وتوونه‌ته‌ سه‌ر ئه‌م هێڵه‌, ئارِاسته‌ى نوێژكردن تیایاندا رووه‌و باكوور و باشوورى جوگرافى ئه‌بێت دووباره‌.

ئه‌و شارانه‌ى كه‌ له‌سه‌ر هێڵه‌كانى پانیی كه‌وتوونه‌ته‌ نێوان هێڵى پانى (- 21.437 پله‌) و جه‌مسه‌رى باشووره‌وه‌ ئارِاسته‌ى نوێژكردنیان رووه‌و باشوورى جوگرافى ته‌واوه‌, به‌ڵام ئه‌و شارانه‌ى ده‌كه‌ونه‌ سه‌رهێڵى پانى كه‌ ئارِاسته‌كه‌یان رِووه‌و باكووره‌ و له‌ هێڵى پانى (-21.437پله‌)ه‌وه‌ ده‌ست پآده‌كات بۆ هێڵى پانى سفر, واته‌ له‌ هێڵى ناوه‌رِاستدا و پاشان له‌ هێڵى ناوه‌رِاسته‌وه‌ بۆ جه‌مسه‌رى باكوور, له‌م باره‌دا ئارِاسته‌ى نوێژ تیایاندا رووه‌و باكوورى جوگرافى ته‌واوه‌.

به‌م شێوه‌یه‌ ده‌بینین ئه‌و شاره‌ى كه‌ به‌ ته‌واوى كه‌وتووه‌ته‌ سه‌ر هێڵى پانى (-21.437 پله‌) و هێڵى درێژى (140.183پله‌)ى رِۆژئاوا, ئه‌كرێت نوێژكردن تیایاندا رووه‌و هه‌ریه‌كه‌ له‌ باكوور و باشوورى جوگرافى بێت, هه‌ر له‌م شوێنه‌دا دروسته‌ كه‌ نوێژ بكرێت به‌هه‌موو ئارِاسته‌كانى باكوور و باشوور و رِۆژهه‌ڵات و رِۆژئاوا, چونكه‌ ئه‌م شوێنه‌ ئه‌كه‌وێته‌ سه‌ر درێژكراوه‌ى ئه‌و تیره‌یه‌ى گۆى زه‌وى كه‌ تىَپه‌رِ ئه‌بێت به‌ شارى (مه‌ككه‌ى پیرۆز)دا به‌ته‌واوى, واته‌ هه‌موو ئه‌و بازنه‌ گه‌ورانه‌ى كه‌ تىَپه‌رِ ئه‌بن به‌ (مه‌ككه‌ى پیرۆز)دا, به‌هه‌مان شێوه‌ تىَپه‌رِئه‌بن به‌م شوێنه‌شدا له‌سه‌ر رِووى گۆى زه‌وى, و ماوه‌ى پێوانه‌كراو له‌هه‌موو ئارِاسته‌كاندا له‌نێوان (مه‌ككه‌ى پیرۆز) و ئه‌م شوێنه‌دا یه‌كسانه‌ له‌ پێوانه‌دا و هه‌موویان ده‌گونجێن وه‌ك ئاراسته‌ى قیبله‌ى راست, ئه‌م شوێنه‌ش له‌سه‌ر رِووى گۆى زه‌وى ئه‌كه‌وێته‌ دورگه‌ى (موروروا) له‌ كۆمه‌ڵه‌ى (جزر بولینیزیا) له‌ ئوقیانوسى هادى نزیك ناوه‌رِاستى ماوه‌ى نێوان ئوسترالیا و ئه‌مریكاى باشووره‌وه‌یه‌.

ئه‌و شوێنانه‌ى كه‌وا هاوبه‌شن له‌گه‌ڵ شارى (مه‌ككه‌ى پیرۆز) له‌ هێڵى پانىدا ناكه‌ونه‌ سه‌ر یه‌ك هێڵى رِاست له‌گه‌ڵىدا, به‌ڵام كۆده‌بنه‌وه‌ له‌ هێڵێكى چه‌ماوه‌دا و لێره‌وه‌ جیاوازى دروست ده‌بێت له‌ ئارِاسته‌كانى قیبله‌دا له‌وشارانه‌ى كه‌ ده‌كه‌ونه‌سه‌ر ئه‌م هێڵه‌, له‌و جێكه‌وته‌یه‌ى كه‌ باسى لىَده‌كه‌ین تىَبینى چوونیه‌كى هێڵه‌كانى درێژى و پانى ده‌كه‌ین كه‌ به‌ده‌ورى ئه‌و هێڵى درێژىیه‌دا كه‌ تىَپه‌رِى ده‌بێت به‌ شارى (مه‌ككه‌ى پیرۆز)دا, به‌لاى رِاست و لاى چه‌پىدا.

له‌كاتى به‌كارهێنانى هاوكێشه‌كانى پێشوودا كه‌ باسمان كردن پێویسته‌ پارێزگارى له‌ نیشانه‌ جه‌برىیه‌كانى هه‌ریه‌كه‌ له‌ هێڵى درێژى و پانى بكه‌ین, به‌واتاى ئه‌وه‌ى كه‌ هێڵه‌كانى پانى باكوورى هێڵى ناوه‌رِاست (خط الإستواء) نیشانه‌ جه‌برىیه‌كه‌یان موجه‌به‌, و باشورى هێڵى ناوه‌رِاست نیشانه‌ حه‌برىیه‌كه‌یان سالبه‌, هه‌روه‌ها هێڵه‌كانى درێژیش له‌ رِۆژهه‌ڵاتى (هێڵى گرێنیتش)ه‌وه‌ نیشانه‌ جه‌برىیه‌كه‌یان موجه‌به‌ و رِۆژئاواى هێڵى گرێنیتش نیشانه‌ جه‌برىیه‌كه‌یان سالبه‌...

پێوانى ماوه‌ و لادانه‌ پێویسته‌كان بۆ دروست كردنى جێكه‌وته‌ى نه‌خشه‌ داواكراوه‌كه‌

پێشتر باسمان كرد كه‌ بۆ كێشانى نه‌خشه‌یه‌كى جیهان به‌ گوێره‌ى شارى (مه‌ككه‌ى پیرۆز). ئێمه‌ خاڵه‌كانى یه‌كتر برِینى هێڵه‌كانى درێژى و پانى له‌سه‌ر رووى زه‌وى وه‌رده‌گرین وه‌ك بنچینه‌ى كێشانى وێنه‌ى كۆتایی هێڵه‌كانى درێژى و پانى ئه‌م نه‌خشه‌ نوێ یه‌ى جیهان.

ئێمه‌ له‌م كاره‌ماندا پشتمان به‌ست به‌ ووردترین ئامێرى ئه‌لیكترۆنى بۆ دیارى كردنى ئاراسته‌ و لادانه‌ پێویسته‌كانى ئه‌م خاڵانه‌ى یه‌كتر برِین به‌گوێره‌ى شارى (مه‌ككه‌ى پیرۆز) و هه‌ردوو هاوكێشه‌ى ژماره‌ (2) و (4)ى سێگۆشه‌ گۆیىیه‌كانى كه‌ پێشتر باسمان كرد به‌كارهێنا.

هه‌روه‌ها ئامێرى كۆمپیوته‌رمان به‌كارهێنا بۆ كێشانى هێڵه‌كانى درێژى و پانى ئه‌م نه‌خشه‌ داواكراوه‌, به‌رِێزیشتان ده‌توانن له‌ لاپه‌رِه‌ى داهاتوودا ئه‌و جێكه‌وته‌ى نه‌خشه‌ نوآیه‌ ببینن كه‌ به‌ یارمه‌تى كۆمپیوته‌ر كێشراوه‌.•

له‌ نه‌خشه‌ى ژماره‌ (1)دا جێكه‌وته‌ى هێڵه‌كانى درێژى و هێڵه‌كانى پانى دیاره‌ به‌گوێره‌ى شارى (مه‌ككه‌ى پیرۆز) كه‌ نیشانه‌ى پیتى (M)ى بۆ دانراوه‌, و جه‌مسه‌رى باكورى زه‌وى دیارى كراوه‌ به‌پیتى (N) و جه‌مسه‌رى باشوورى زه‌وى به‌ پیتى (S), و هێڵه‌كانى درێژى و پانى وێنه‌كراون هه‌ریه‌كه‌یان به‌ (10پله‌) كه‌ ژمێره‌ كراون له‌ وێنه‌كه‌دا, بازنه‌ى ده‌ره‌وه‌ش له‌ وێنه‌كه‌دا ژماره‌ى له‌سه‌ر تۆماركراوه‌ كه‌ ئه‌ویش لادانى بازنه‌یی جوگرافى ده‌گه‌یه‌نێت به‌گوێره‌ى شارى (مه‌ككه‌ى پیرۆز), به‌شێوه‌یه‌ك ئه‌گه‌ر بێتوو هێڵێكى رِاست وه‌رگرین له‌نێوان (مه‌ككه‌ى پیرۆز) و هه‌رشوێنێكى تر له‌م جێكه‌وته‌ تازه‌یه‌دا, درێژ كراوه‌ى ئه‌م هێڵه‌ رِاسته‌ له‌سه‌ر بازنه‌كه‌ى ده‌ره‌وه‌ لادانى بازنه‌یی ئه‌و شوێنه‌مان بۆ ئه‌خوێنێته‌وه‌ له‌ (مه‌ككه‌ى پیرۆز)ه‌وه‌.

له‌ نه‌خشه‌ى ژماره‌ (2) دا حه‌وت كیشوه‌ره‌كه‌مان دابه‌زاندووه‌ له‌سه‌ر نه‌خشه‌ى جێكه‌وته‌كه‌ى پێشوو, له‌ شوێنه‌ رِاسته‌كانیان به‌گوێره‌ى هێڵه‌كانى درێژى پانى زه‌وى, له‌مه‌وه‌ ده‌گه‌ینه‌ ئه‌و جێكه‌وته‌یه‌ى گۆى زه‌وى به‌گوێره‌ى شارى (مه‌ككه‌ى پیرۆز) كه‌ جێكه‌وته‌ى داواكراوه‌ له‌ لێكۆڵینه‌وه‌كه‌ماندا...

تێبینى ئه‌وه‌ ده‌كه‌ین كه‌ كاتێك وێنه‌ى بازنه‌یه‌كمان كردووه‌ چه‌قه‌كه‌ى شارى (مه‌ككه‌ى پیرۆز)ه‌ و سنووره‌كانى ده‌ره‌وه‌ى حه‌وت كیشوه‌ره‌كه‌ى زه‌وىیه‌, چێوه‌ى ئه‌م بازنه‌یه‌ ده‌سوورِێته‌وه‌ له‌گه‌ڵ سنورى ده‌ره‌وه‌ى كیشوه‌ره‌كان, ئه‌مه‌ ئه‌وه‌ ده‌گه‌یه‌نێت كه‌ شوێنى شارى (مه‌ككه‌ى پیرۆز) بریتىیه‌ له‌ چه‌قى زه‌وى ووشكانى له‌سه‌ر رِووى گۆى زه‌وى كه‌ له‌ نه‌خشه‌ى ژماره‌ (3)دا به‌ ئاشكرا رِوون كراوه‌ته‌وه‌, لێره‌وه‌ ده‌گه‌ینه‌ گه‌وره‌یى و پیرۆزى ئه‌و ئایه‌ته‌ پیرۆزانه‌ى له‌سه‌ره‌وه‌ ئاماژه‌مان پێدا: وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَكُونُواْ شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ وَ يَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكَمْ شَهِيداً البقره‌143.

هه‌روه‌ها ئایه‌تى پیرۆزى:

لِتُنذِرُ أُمَّ القُرَى وَمَنْ حَوْلَهَا الشورى 7,

به‌رِاستى ئه‌م فه‌رموودانه‌ هه‌ر ده‌بێت له‌لایه‌ن خواى گه‌وره‌وه‌ هاتبێت چونكه‌ له‌و سه‌رده‌مه‌ى پێغه‌مبه‌ردا هێشتا به‌ ته‌واوه‌تى هه‌موو پارچه‌كانى جیهان نه‌دۆزرابووه‌وه‌ و هیچ كه‌سێك نه‌گه‌یشتبووه‌ ئه‌وه‌ى كه‌ نه‌خشه‌یه‌كى ته‌واو بۆ هه‌موو جیهان دابنێت, ئه‌مه‌ سه‌ره‌رِاى ئه‌وه‌ى كه‌ پێغه‌مبه‌ر و گه‌له‌كه‌ى نه‌خوێنده‌وار بوون, لێره‌دا ده‌بێت هه‌موو مرۆڤێكى خاوه‌ن ویژدان دان به‌رِاستى و گه‌وره‌یی ئه‌م په‌یامه‌دا بنێت و ملكه‌چى هه‌میشه‌یی خۆى بۆ راگه‌یه‌نێت.

سه‌رچاوه‌:

كتێبى (الكعبة مركز العالم)/ دانراوى (د.سعد المرصفي)/ له‌ بڵاوكراوه‌كانى ( مكتبة المنار الإسلامية)/ 1998

radio soran

چه‌ند زانیارییه‌كی به‌سوود له‌سه‌ر جیهان ‌ :-

-    ساردترین شوێنی جیهان
ڤۆستۆک، ئه‌تڵه‌نتیک  c° 58-
پلاتیۆ، ئه‌تڵه‌نتیک  c° 56-
ئۆیمیاۆن، روسیا c°48-

-    گه‌رمترین شوێنی جیهان
ئه‌لئه‌زیزییاهه، لیبیا c°64+
گرینلاند ره‌نچ، ئه‌مه‌ریکا          c°62+
گهودامیس، لیبیاc°59+

-    وشکترین شوێنی جیهان
ئه‌ریکا، چیللی 0.03
ئه‌لکوفلاح، لیبیا 0.03
ئه‌سوان، میسر 0.03

-    ترسناكترين وڵات بۆ ژیان تیایدا
ئه‌نگۆڵا، به‌لکاس، کۆڵۆمبیا، عيراق حه‌وته‌م وڵاته‌

-    وڵاته‌ کۆمۆنیسته‌کان
چین، کوبا، کۆریای باشور، فێتنام

-    ئه‌و وڵاتانه‌ی که‌ زیاترین کاسی جیهانیان بردووه (تۆپی پێ)
به‌ڕازیل 5 کاس، ئیتالیا 4 کاس، ئه‌ڵمانیا 3 کاس

-    وڵاته‌کانی به‌ڵقان
ئه‌لبانیا، بۆسنه‌ و هه‌رزه‌گۆبین، بولگاریا، کرواتیا، یۆنان، مه‌سه‌دۆنیا، ڕومانیا، سڕبیا، سلۆڤینیا، تورکیا

-    وڵاته ئه‌سکه‌نده‌نافیه‌کان
دانیمارک، فینله‌ندا، گرینلاند، ئایسلاند، نه‌رویج، سوید

-    وڵاته‌کانی یه‌کێتی ئه‌وروپا
نه‌مسا، به‌لجیکا، قوبروس، چیک، دانیمارک، ئستوانیا، فینله‌ندا، فه‌ره‌نسا، هه‌نگاریا، سوید، ئه‌ڵمانیا، یۆنان، ئیرله‌ندا، ئیتالیا، لاتیفیا، لیتوانیا، لۆکسه‌مبۆرگ، ماڵتا، پۆڵندا، پورتوگال، سلۆڤاکیا، سلوفینیا، ئیسپانیا، به‌ریتانیا

-    وڵاته‌کانی یه‌کێتی سۆفیه‌ت
ئه‌رمینیا، ئازربایجان، بێلاروس، ئیستوانیا، روسیا، جۆرجیا، کازاخستان، کرگستان، لاتیفیا، لیتوانیا، مۆلدافیا، تاجیکستان، تورکمانستان، ئوکرانیا، ئوسبێکستان

-    وڵاته‌کانی ئه‌ندامی ناتۆ
به‌لجیکا، که‌نه‌دا، چیک، دانیمارک، فه‌ره‌نسا، ئه‌ڵمانیا، یۆنان، هه‌نگاریا، ئایسلاند، ئیتالیا، لۆکسه‌مبۆرگ، هۆڵندا، نه‌رویج، پۆڵندا، پرتوگال، ئیسپانیا، تورکیا، به‌ریتانیا، ئه‌مه‌ریکا

-    خۆشترین شاره‌کانی جیهان
(زيورخ- سویسرا)، (جنێف- سویسرا)، (فانکوفه‌ر- که‌نه‌دا)، (فيیه‌نا- نه‌مسا)، (ئاوسکلاند- نویسلاندا)، (بێرن- سویسرا)، (کۆپنهاخن- دانیمارک) (فرانکفۆرت- ئه‌ڵمانیا)، (سدنی- ئوسترالیا)، (ئه‌مستردام- هۆڵندا)، (میونخ- ئه‌ڵمانیا)

-    پاکوخاوێنترین شاره‌کانی جیهان
کاڵگری- که‌نه‌دا، هۆنۆلولو- ئه‌مه‌ریکا، هێلسینکی- فینله‌ندا، ئۆتاوا- که‌نه‌دا

-    گرانترین شار بۆ ژیان تیایدا له‌ڕووی ماديیه‌وه‌
تۆکیۆ- یابان، ئۆساکا- یابان، ئۆسلۆ- نه‌رویج، هۆنکۆنگ- چین، زيورخ- سویسرا، له‌نده‌ن- به‌ریتانیا، جنێف- سویسرا

-    یه‌که‌م شاره‌کان بۆکردنه‌وه‌ی سیسته‌می ئه‌نده‌رگراوند
له‌نده‌ن- به‌ریتانیا، بوداپاست- هه‌نگاریا، گلاسگۆ- به‌ریتانیا

-    ئه‌و وڵاتانه‌ی که‌ ئایدزیان تیادا زۆره
سویسرا، زیمبابۆی، بۆتسوانا، باشوری ئه‌فه‌ریقا، نامبیا، زامبیا، مالاوی، مۆزامبیق، کامیرۆن، هایتی، لیبریا

-    شاره‌ گه‌وره‌کانی جیهان له‌ڕووی دانیشتووانه‌وه (ژماره‌که‌ به‌ ملیۆن)
(تۆکیۆ- یابان) ژماره‌ی دانیشتوانی 28.000.000  که‌سن
(نیويۆرک- ئه‌مه‌ریکا) ژماره‌ی دانیشتوانی 20.100.00  که‌سن
(مه‌کسیکۆستی- مه‌کسیک) ژماره‌ی دانیشتوانی 18.200.000 که‌سن‌
(بۆمبای- هیندستان) ژماره‌ی دانیشتوانی18.000.000 که‌سن
(ساوپاولۆ- به‌ڕازیل) 17.700.000 که‌سن
(لۆس ئه‌نجه‌لوس- ئه‌مه‌ریکا) 15.800.000 که‌سن
(شه‌نگهای- چین) 14.200.000 که‌سن‌
(لاگۆس- نه‌یجیریا) 13.50.000 که‌سن‌
(که‌لکوتا- هیندستان) 12.900.000 که‌سن

-    خۆشترین شوێن بۆ ژیان
نه‌رویج، سوید، که‌نه‌دا، به‌لجیکا، سویسرا، ئه‌مه‌ریکا، ئایسلاند، هۆڵندا، یابان، فینله‌ندا، نه‌مسا، فه‌ره‌نسا، ئوستورالیا، به‌ریتانیا، دانیمارک

-    یه‌که‌م وڵات که‌ پیاوی نارد بۆ بۆشایی ئاسمان
یه‌کێتی سۆفیه‌ت 12-4-1961
ئه‌مه‌ریکا 20-12-1962
چیکۆسلۆفاکیا 2-3-1978
پۆڵندا 27-6-1978
ئه‌ڵمانیا 26-8-1978

-    ژماره‌ی ئه‌و وڵاتانه‌ی که‌ به‌ ئینگلیزی قسه‌ده‌که‌ن 43 وڵات
-    ژما‌ره‌ی ئه‌و وڵاتانه‌ی که‌ به‌ فه‌ره‌نسی قسه‌ده‌که‌ن 33 وڵات
-    ژماره‌ی ئه‌و وڵاتانه‌ی که‌ به‌ عه‌ره‌بی قسه‌ده‌که‌ن 23 وڵات
-    ژماره‌ی ئه‌و وڵاتانه‌ی که‌ به‌ ئیسپانی قسه‌ده‌که‌ن 23 وڵات
-    ژماره‌ی ئه‌و وڵاتانه‌ی که‌به‌ پورتوگالی قسه‌ده‌که‌ن 8 وڵات
-    ژماره‌ی ئه‌ووڵاتانه‌ی که‌به‌ ئه‌ڵمانی قسه‌ده‌که‌ن 10 وڵات
-    ژماره‌ی ئه‌و وڵاتانه‌ی که‌به‌ ئیتالی قسه‌ده‌که‌ن 8 وڵات

-    وڵاته‌ گه‌وره‌کانی به‌رهه‌مهێنه‌ری نه‌وت 19 وڵاتن‌
سعودیه‌، عيراق، کوه‌یت، ئێران، ئیمارات، روسیا، فه‌نزوێلا، چین، لیبیا، مه‌کسیک، نه‌یجیریا، ئه‌مه‌ریکا، نه‌رویج، ئه‌نده‌نوسيا، به‌ڕازیل، عومان، قه‌ته‌ر، که‌نه‌دا

-    ژماره‌ی بۆمبی ئه‌تۆمی به‌پێی وڵات
روسیا 28.240 بۆمب، ئه‌مه‌ریکا 12.070 بۆمب، فه‌ره‌نسا 510 بۆمب، چین 425 بۆمب، به‌ریتانیا 400 بۆمب، ئیسڕائیل نه‌زانراوه، هیندستان نه‌زانراوه، پاکستان نه‌زانراوه‌

-    وڵاتانی ئه‌ندامی G7
که‌نه‌دا، فه‌ره‌نسا، ئه‌ڵمانیا، یابان، ئیتالیا، به‌ریتانیا، ئه‌مه‌ریکا

-    وڵاتانی ئه‌ندامی G8
که‌نه‌دا، فه‌ره‌نسا، ئه‌ڵمانیا، یابان، ئیتالیا، روسیا، به‌ریتانیا، ئه‌مه‌ریکا،
و‌ هه‌موو وڵاتانی ئه‌ندامی یه‌کیه‌تی ئه‌وروپا

-    ئه‌و وڵاتانه‌ی که‌ زۆر به‌خێرایی ئابوريیان به‌رزده‌بێته‌وه‌
عيراق، چاد، لیبریا، فه‌نزوێلا، ئۆکرانیا، ئه‌نگۆلا، ئه‌سيوبیا، مه‌نگۆلیا
 
-    ئه‌و  وڵاتانه‌ی که‌ ژماره‌ی نێرو مێیه‌کانیان وه‌ک یه‌که‌
سوید، نه‌رویج، ئایسلاند، دانیمارک، فینله‌ندا، نویزله‌نده، که‌نه‌دا، به‌ریتانیا، ئه‌ڵمانیا، ئوستوڕالیا

-    زیاترین ژماره‌ی موسوڵمانان به‌پێی وڵات
ئه‌نده‌نوسیا 182.570.000
پاکستان 134.480.000
هیندستان 121.000.000
به‌نگلادیش 114.080.000
تورکیا 65.510.000
ئێران 62.430.000

www.dastan.se

له‌ خواره‌وه‌ مانای ناوی چه‌ند وڵات هاتووه‌ كه‌ بریتین له‌ :-

 ئه‌رژه‌نتین : سه‌رزه‌وی زیو.
ئه‌فریقای باشوور : سه‌رزه‌وی بێ سه‌رما .
ئه‌ڵمانیا : سه‌رزه‌وی هه‌موو پیاوان.
ئه‌رمه‌نستان : سه‌رزه‌وی منداڵه‌كانی ئه‌رمه‌ن.
ئسپانیا : سه‌رزه‌وی كه‌روێشكی كێوی.
ئوسترالیا : سه‌رزه‌وی باشووری.
ئه‌فغانستان : سه‌رزه‌وی قه‌ومی ئه‌فغان.
ئه‌نگلته‌را : سه‌رزه‌وی قه‌ومی ئانگل.
ئۆكراین : ناوچه‌ی سنووری.
ئیرله‌ند : سه‌رزه‌وی قه‌ومی ئیر.
ئیسله‌ند : سه‌رزه‌وی سه‌هۆڵ.
به‌حرین : دوو ده‌ریا.
به‌رازیل : داری سوور.
پاكستان : سه‌رزه‌وی پاكه‌كان.
پاناما : شوێنێكی پڕ له‌ ماسی.
تایله‌ند : سه‌رزه‌وی قه‌ومی تای.
روسیا : وڵاتی رووناكییه‌كان.
سوید : سه‌رزه‌وی قه‌ومی سوی.
سودان : ره‌شه‌كان.
سوریا : سه‌رزه‌وی ئاشووره‌كان.
شیلی : كۆتایی وشكی.
سه‌حرا : بیابان.
سربستان : سه‌رزه‌وی قه‌ومی سرب.
فه‌ره‌نسا : سه‌رزه‌وی قه‌ومی فرانك.

فه‌نلاند : سه‌رزه‌وی قه‌ومی "فه‌ن".

www.dastan.se

تبادل لینک هوشمند
برای تبادل لینک  ابتدا ما را با عنوان ئاوێنــــه و آدرس awenakurd.LXB.ir لینک نمایید سپس مشخصات لینک خود را در زیر نوشته . در صورت وجود لینک ما در سایت شما لینکتان به طور خودکار در سایت ما قرار میگیرد.